Εκδήλωση – Βιβλιοπαρουσίαση: Marco Capoccetti Boccia. Οδομαχίες, Αυτόνομοι χωρίς Αυτονομία από τις εκδόσεις red n’ noir. Με τη συμμετοχή του συγγραφέα.

Αθήνα: Σάββατο 30/11/19 στις 20.30 στην Κατάληψη Λέλας Καραγιάννη 37.

Θεσσαλονίκη: Κυριακή 1/12/19 στις 19.00 στην Κατάληψη Mundo Nuevo. Φιλίππου & Σιάτιστης.

αναδημοσίευση από rednnoir.gr

Τάσος Θεοφίλου.

 

Γιάννης Βλάσσης

Νοέμβρης 1973. Χρονολόγιο – Ανεπίδοτη Επιστολή.

Εκδόσεις RED n’ NOIR. Αθήνα, 2019.

[..]Η μόνη σκέψη που έκανα ήταν να προφυλαχτώ πίσω από τα σταματημένα αυτοκίνητα. Γύριζα πάνω κάτω σαν δαιμονισμένος με όλες τις αισθήσεις σε εγρήγορση, για ν’ αποκρυσταλλώσω μια σωστή και αντικειμενική εικόνα για το τι επικρατούσε μέσα σ’ αυτό το τρελό παιχνίδι της φωτιάς και του αγωνιστικού πάθους που κυριαρχούσε στους γύρω μου. Δεν μπορώ, μα την αλήθεια, δεν μπορώ να περιγράψω αυτό ακριβώς που έζησα και δεν μπορώ να δώσω μια αντικειμενική εξήγηση των αισθημάτων που βίωσα εκείνο το βράδυ[…]

(από το οπισθόφυλλο της έκδοσης)

ΙΙΙ
Το ιερατείο σε σύσκεψη μέσα σε καπνούς και με καφέδες.
Έρευνες που οδηγούνε σε άδεια βαγόνια.
Σελίδες ανάποδα γραμμένες.
Μηχανή χαλασμένη οι μυστικές υπηρεσίες.
Στόματα ερμητικά κλειστά.
Ο άνεμος σκορπά κίτρινα φύλλα.
Το ιερατείο έδωσε την κρίση του.
Ξανά το έργο από την αρχή.
Να τον πάνε πάλι στην ταράτσα.
Αυτός ημίγυμνος με πρησμένα πόδια.
Μπροστά τους στέκει ολόσωμος.
Το αντιφέγγισμά του εικόνα που τρομάζει.
«Δεν έχω τίποτα να πω. Όλος ο κόσμος δικός μου. Ελάτε, ελάτε να μετρηθούμε πάλι.»
Σηκώνει η θάλασσα βοριά τους βράχους μαστιγώνει.
Κυνηγάνθρωποι πίνουνε το αλκοόλ
τα χέρια τους ματώνουν μες στον περίγελό τους.
Το πληγωμένο σώμα του ζυμώνεται με τη συνείδησή του.

Αναδημοσίευση από το 61ο τεύχος (Νοέμβριος 2019)

του τετραμηνιαίου περιοδικού για την Τέχνη και τη Ζωή Μανδραγόρας

του Λεωνίδα Βαλασόπουλου

αφιερωμένο στη μητέρα μου Αμαλία και τον αδελφό μου Αλέξανδρο.

Παγωμένος με μάτια κλειστά

στην κάσα μου μέσα θα ‘μαι

με σκοτωμένα όνειρα οι τέσσερις

με πάνε να την αράξω.

Μ’ ένα παράπονο βαθύ

τον κόσμο αυτόν που έζησα

δεν μπόρεσα να τον αλλάξω¹

Ι.

Ο Γιάννης Βλάσσης έφυγε από τη ζωή –προδομένος από τη μεγάλη του καρδιά– παραμονές του περασμένου Δεκαπενταύγουστου, στις 14 Αυγούστου του 2019. Άφησε την τελευταία του πνοή στη Βαγία της Αίγινας, στον τόπο που εδώ και πάνω από σαράντα χρόνια αγάπησε και έκανε τόπο του, στον Αργοσαρωνικό, στη θάλασσα που τόσο λάτρεψε –τη «θάλασσα που είναι ερωμένη», όπως συνήθιζε να λέει…

Γεννημένος στη Νέα Ιωνία Αττικής –παραμονές του πολέμου και καταμεσής της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου– στις 10 Φλεβάρη του 1938. Τρίτο από τα πέντε παιδιά της προσφυγικής οικογένειας του τσαγκάρη Παντελή Βαλασόπουλου από την Κωνσταντινούπολη και της Αγγέλας (το γένος Αράπογλου) από τη Σμύρνη. Θα ζήσει τα παιδικά του χρόνια μέσα στην «πολιτεία του θανάτου και της πείνας», μέσα στην κατοχή, λίγο πιο πέρα από την Καλογρέζα και το μπλόκο της, κι έπειτα μέσα στα Δεκεμβριανά και τον εμφύλιο. Θα περάσει την εφηβεία του μέσα στην Ελλάδα της εθνικοφροσύνης και της αμερικανοκρατίας, υπό το κράτος-χωροφύλακα των «πιστοποιητικών κοινωνικών φρονημάτων». Από πολύ νωρίς θ’ αναγκαστεί να βγει στο δρόμο της βιοπάλης, δουλεύοντας στους αργαλειούς των υφαντουργείων του «ελληνικού Μάντσεστερ»².

Θα μυηθεί στο μαρξισμό από το νονό και θείο του Παναγιώτη Αράπογλου, στρατευμένο κομμουνιστή και μέλος του ΚΚΕ, ο οποίος –όπως και χιλιάδες άλλοι αγωνιστές και αγωνίστριες– «ανταμείφθηκε» για την ενεργό συμμετοχή του στην Αντίσταση ενάντια στο φασισμό-ναζισμό, για τον αγώνα του «για λεύτερη πατρίδα και πανανθρώπινη τη λευτεριά», με μια ζωή σε φυλακές και εξορίες, αρνούμενος ως το τέλος να υπογράψει «δήλωση μετάνοιας».

Όμως, ο Γ.Β –σε κάθε περίπτωση– μπορεί να χαρακτηριστεί ένας κατά κάποιον τρόπο αυτόφωτος και σίγουρα αυτοδίδακτος άνθρωπος. Ένας αριστερός νέος της μετεμφυλιακής Ελλάδας που ως «αντεθνικώς σκεπτόμενος» θα κληθεί –αυτός και οι οικείοι του– πολλάκις «διά υπόθεσίν του» από τις αρμόδιες αστυνομικές αρχές, θα υπηρετήσει τη στρατιωτική του θητεία σε τάγμα ανεπιθύμητων ως ημιονηγός, θα υποστεί τα κηρύγματα της «εθνικής διαπαιδαγώγησης» του γραφείου προπαγάνδας Α2 και με τα δυο μουλάρια που του είχαν ανατεθεί –και τα οποία είχε βαφτίσει Στάμο και Τζένη Καρέζη– θα οργώσει την επαρχιακή βόρεια Ελλάδα.

Τέκνο της ανάγκης και ώριμο τέκνο της οργής, θα αναμετρηθεί και θα συγχρωτιστεί με τον καιρό του, θα κάνει τις επιλογές του και μέσα στη «σύντομη άνοιξη» της δεκαετίας του ’60 θα χαράξει τη δική του διαδρομή, η οποία αναπόφευκτα θα ταυτιστεί με τους δρόμους της γενιάς του στους Λαμπράκηδες και τους πολιτιστικούς συλλόγους της εποχής εκείνης όπου «ψήφιζαν ακόμα και τα δέντρα…». Θα «λιώσει πολλά παπούτσια» στις διαδηλώσεις –πριν και κατά τη διάρκεια της έκρηξης των Ιουλιανών του 1965– ενάντια στο Παλάτι, το κράτος και το παρακράτος της Δεξιάς. Παράλληλα θα ανασάνει τον αναζωογονητικό αέρα από τα πρωτοπόρα πολιτιστικά ρεύματα της εποχής του. Θα διαβάσει πολλή εγχώρια και διεθνή ποίηση και λογοτεχνία και θα υπάρξει φανατικός αναγνώστης (και συλλέκτης) της Επιθεώρησης Τέχνης. Θα σχετιστεί με τους «αόρατους κύκλους των γραμμάτων και των τεχνών» και θα κάνει φίλους παντός είδους δημιουργούς (ανάμεσα τους ο Νίκος Καρούζος, ο Ντίνος Χριστιανόπουλος, ο Μάνος Λοΐζος, ο Γιώργος Μιχαηλίδης, ο Κωστής Παπακόγκος, ο Xρίστος Pουμελιωτάκης κ.ά.), ενώ –ήδη από την ενηλικίωσή του– αρχίζει και ο ίδιος να ασκείται και να πειραματίζεται με την ποιητική και λογοτεχνική γραφή.

Όχι τυχαία, θα συνεισφέρει σημαντικά στη λειτουργία του Ιωνικού Συνδέσμου, ο οποίος επί μακρόν συντέλεσε στην κοινωνική-πολιτιστική (αλλά εντέλει και πολιτική) συνδιαμόρφωση και ζύμωση πολλών προοδευτικών νέων Ιωνιωτών και Ιωνιωτισσών ενώ, επίσης διόλου τυχαία, θα εγκαταστήσει αφιλοκερδώς τις ηλεκτρολογικές εγκαταστάσεις στο νεοσύστατο και αντικαθεστωτικό Δημοτικό Θέατρο Νέας Ιωνίας, το οποίο και θα σφραγιστεί από τα όργανα της αμερικανοκίνητης απριλιανής χούντας.

Παρ’ όλα αυτά, και αντιλαμβανόμενος τον εαυτό του ως «αδογμάτιστο», θ’ αντιμετωπίσει καθ’ όλη τη διάρκεια του βίου του με κριτική διάθεση την έννοια της στρατευμένης τέχνης.

Κατά τη διάρκεια της χουντικής επταετίας, θα συμπαρασταθεί σε αντιστασιακούς αγωνιστές και αγωνίστριες και μέσα στον απόηχο του Μάη του ’68 –μαζί με τη σύντροφο της ζωής του Αμαλία (το γένος Βουγιούκα)– θα καταφέρουν, έπειτα από πολλές δυσκολίες, να πραγματοποιήσουν ένα πολυπόθητο ολιγοήμερο ταξίδι στο Παρίσι. Τα μερόνυχτα της εξέγερσης του Νοέμβρη του 1973 θα βρεθεί στο Πολυτεχνείο και τους δρόμους του κέντρου της Αθήνας, μαζί με τους χιλιάδες άλλους «μικρούς γαβριάδες που σαν σηκωθούν, υψώνουν θύελλες». Θα γλιτώσει τη σύλληψη κρυμμένος κάτω από ένα αυτοκίνητο στο πάρκινγκ απέναντι από την ΑΣΟΕΕ.

Μεταπολιτευτικά, θα παραμείνει ένας από τους χιλιάδες ανώνυμους αριστερούς που δραστηριοποιούμενοι συνδικαλιστικά-πολιτικά δεν έθεσαν τις όποιες –υπαρκτές ή φανταστικές– «αντιστασιακές περγαμηνές» τους στη ρουλέτα της κοινωνικής και κομματικής αναγνώρισης και εξαργύρωσης.

ΙΙ.

Της μοίρας μου είναι γραφτό

να βάζω σε σειρά καλώδια την κάθε μέρα

μετρώ ξαναμετρώ τις τρύπες

αρχίζω από την αρχή

σύρματα να περνάω.

Παρά την ανέχεια και τις στερήσεις, μετά τη φοίτησή του σε νυχτερινό εξατάξιο Γυμνάσιο θα καταφέρει ν’ αποκτήσει δευτεροβάθμια τεχνική εκπαίδευση στη ραδιοηλεκτρολογία. Θα προσληφθεί ως έκτακτος ανειδίκευτος εργάτης στον ΟΤΕ και θα εξελιχτεί σ’ έναν τεχνίτη που αγάπησε τη δουλειά του και ήθελε να την κάνει καλά. Στα νιάτα του, θα βρεθεί συχνά πυκνά σκαρφαλωμένος να θέτει σε λειτουργία και να συντηρεί τηλεφωνικές γραμμές πάνω σε πολλούς από τους στύλους που στέκουν όρθιοι ανά την επικράτεια μέχρι και τις μέρες μας. Μέσα στα χρόνια, θα αρνηθεί να «φιλήσει κατουρημένες ποδιές» για μια προαγωγή ή για μια ευνοϊκή μετάταξη. Ενταγμένος πολιτικά στο ΚΚΕ Εσωτερικού και δραστηριοποιούμενος συνδικαλιστικά στην ΠΕΤ-ΟΤΕ θα έρθει σε σύγκρουση με πολλές από τις αντεργατικές-αντικοινωνικές αποφάσεις των διοικήσεων και των (διορισμένων και μη) συνδικαλιστικών ηγεσιών καθώς και με τις διαχρονικές πολιτικές ιδιωτικοποίησης, μέσω των οποίων ο δημόσιος οργανισμός τηλεπικοινωνιών της χώρας έφτασε στη σημερινή («με το αζημίωτο») ξεπουληματική απορρόφησή του από τον γερμανικό δημόσιο οργανισμό τηλεπικοινωνιών Deutche Telekom.

Μέσα στην Ελλάδα της μεταπολίτευσης, ο Γ.Β ήταν κι αυτός ένας από εκείνους τους «μάστορες με τις τρύπιες τσέπες», οι οποίοι με το πέρασμα των χρόνων όλο και λιγόστεψαν. Ένας Οτετζής χωρίς δράμι δημοσιοϋπαλληλικής νοοτροπίας που σιχαινόταν τις λοβιτούρες, το νεοπλουτισμό και την επίδειξή του. Γιατί, όπως έλεγε και ο ίδιος: «το ένα μου χέρι τσαλακώνει τα λεφτά και το άλλο τα ισιώνει».

Στα τέλη του προηγούμενου αιώνα, στα χρόνια της πλαστής ευμάρειας, θ’ αρνηθεί συνειδητά ν’ ακολουθήσει την ψηφιακή εποχή της κινητής τηλεφωνίας κι έτσι παρέμεινε ένας καλός εγκαταστάτης και συντηρητής αναλογικών τηλεφωνικών κέντρων. Αν και είχε την αντικειμενική δυνατότητα, θ’ αρνηθεί να πατήσει επί πτωμάτων για να ανελιχτεί οικονομικά και μέσα στη φρενίτιδα του χρηματιστηρίου θα χλευάσει τους συναδέλφους του που παρίσταναν τους «επενδυτές».

Θα συνταξιοδοτηθεί έπειτα από τρεις συναπτές δεκαετίες χειρωνακτικής και διανοητικής εργασίας. Έκτοτε θα επαναλάβει συχνά πυκνά -και κάποιες φορές με εργαζόμενη περηφάνια- ότι «η σύνταξη δεν είναι ελεημοσύνη αλλά οι κόποι και οι μόχθοι μιας ολόκληρης ζωής». Κι έπειτα, από την αρχή της μνημονιακής δεκαετίας, σιχτίριζε με το δίκιο του ιδρώτα του αυτούς που τρώγανε το κουτόχορτο ότι τάχατες «μαζί τα φάγαμε»…

Κατά τη διάρκεια της δύσης του βίου του και χωρίς να λησμονεί στιγμή τις ρίζες του, θα σταθεί πολλάκις και αταλάντευτα απέναντι στο φασισμό και τη μισανθρωπία του ρατσισμού και της ξενοφοβίας, όντας αλληλέγγυος με τους πρόσφυγες και τους μετανάστες και –παρά το προχωρημένο της ηλικίας του– συχνά πυκνά θα βρεθεί ολόψυχα στο πλευρό της αγωνιζόμενης νεολαίας, όταν αυτή αντιστέκεται για να κατακτήσει μια ζωή που αξίζει να βιωθεί.

Εντωμεταξύ πρόλαβε να γοητευθεί και να απογοητευθεί από την κυβερνητική «πρώτη φορά αριστερά», χωρίς όμως ποτέ να παραδεχτεί ότι «εντέλει η αριστερά που δεν είναι πια αριστερά είναι αυτή που φροντίζει έτσι ώστε ο λαός να ξεχνά τι σημαίνει δεξιά»…

ΙΙΙ.

Μέχρι και το τέλος της ζωής του συνέχιζε ανελλιπώς να μελετάει και να ενημερώνεται, να διαβάζει και να γράφει. Δεν σταμάτησε να εμπλουτίζει την ήδη πλούσια βιβλιοθήκη του, η οποία και αποτελείται από πολλές εκατοντάδες τίτλους και τόμους αρχαιοελληνικής γραμματείας, νεοελληνικής και διεθνούς ποίησης και πεζογραφίας, ιστορίας και ιστορίας της τέχνης, πολιτικής και πολιτικής φιλοσοφίας. Δεν έπαψε να γράφει, να διορθώνει, να σβήνει και να ξαναγράφει παλιότερα γραπτά του, να γεμίζει επιμελώς το ξύλινο κομοδίνο του με χειρόγραφα ποιημάτων, ανεπίδοτων επιστολών, δοκιμίων, ολοκληρωμένων και ανολοκλήρωτων μυθιστορημάτων. Και αυτή δίχως άλλο είναι η βαρύτερη και πολυτιμότερη κληρονομιά που αφήνει πίσω του, «για τις μελλούμενες μέρες», έτσι ώστε «να ’ναι λιγότερο μελανές»³…

«Αντίο Πατέρα. Φύγε ήσυχος. Θα αλλάξει ο κόσμος που έζησες. Θα τον αλλάξουμε εμείς».

ΙV.

Αντί επιλόγου και ως ύστατος χαιρετισμός, μερικοί στίχοι από την Έλαφο των άστρων (1962) του αγαπημένου του Νίκου Καρούζου⁴, εκείνοι που ακούστηκαν και πάνω από το μνήμα του, στις 20 Αυγούστου 2019 στο νεκροταφείο του Κόκκινου Μύλου.

Περίπατος του Γιάννη.

Έχοντας ένα σκορπισμένο βλέμμα στο δρόμο

που είν’ έρημος

ωχρός αγγίζει τον άχαρον αποσπερίτη-

μες στη φυλακή της θάλασσας η ποίηση του νερού.

Βρέθηκε σε τρόμους με δηλητήρια στα χέρια

η μοναξιά σα δαχτυλίδι ζει στο δέρμα του

κ’ η μοίρα είναι μαύρη ως τα αστέρια.

Κακότυχοι έλληνες με τρύπιο μεροκάματο

Χρόνια και χρόνια ραγιάδες

Γύρω κλαίνε μητέρες γύρω κλαίνε κορίτσια

Ο ένας τραγουδά τη λησμονιά ο άλλος την αγάπη.

«Όσο βαριά είν’ τα σίδερα

είν’ η καρδιά μου σήμερα»…

ΣHMEIΩΣEIΣ

^1. Οι συγκεκριμένοι στίχοι αποτελούν την παρακαταθήκη που άφησε πριν το θάνατο του για να κοσμήσουν την «τελευταία κατοικία» του.

^2. Ήδη από τη δεκαετία του 1920, η Νέα Ιωνία θ’ αποτελέσει βιομηχανικό κέντρο και θα ονομαστεί «ελληνικό Μάντσεστερ» λόγω της ύπαρξης στην ευρύτερη περιοχή πληθώρας εργοστασίων ταπητουργίας, κλωστοϋφαντουργίας, εριουργίας, βαμβακουργίας κλπ

.

^3. Ο Παπακόγκος μέσα στην ερημιά του

στο μακρινό Βορρά πελεκάει τις λέξεις

φτιάχνει ποιήματα.

Για τις μελλούμενες μέρες

να ’ναι λιγότερο μελανές.

Δημοσιεύθηκε στον Μανδραγόρα, τεύχος 60. Απρίλιος 2019.

^4. Μολύβι ο ουρανός

Στου Κολοκοτρώνη στη Σταδίου συνάντηση με τον Καρούζο.

Μου λέει: κρατώ τη θλίψη σου.

Μεγάλο σχολείο η θλίψη.

Αστείρευτη σταγόνα στάζει μέσα μου η θλίψη.

Στων ημερών τη φαρμακίλα

τα πουλιά έχασαν τη φωνή τους

τα δέντρα ξεριζώθηκαν

τα ποτάμια άλλαξαν τη ροή τους.

Ποιος είναι λοιπόν αυτός που οδηγεί

του χαλασμού την καταιγίδα;

Ένας λαός ξεριζωμένος.

Πρόσφυγας. Ξένος σε ξένο τόπο.

Τη θλίψη μου κρατώ.

Δεν έχω άλλα δάκρυα.

Είμαι ένα πανάκι που το δέρνουν

αντίθετοι άνεμοι.

Δημοσιεύθηκε στον Μανδραγόρα, τεύχος 60. Απρίλιος 2019.

Με τον Γιάννη Βαλασόπουλο (φιλολογικό ψευδώνυμο Γιάννης Βλάσσης) γνωριστήκαμε μέσω του Κωστή Παπακόγκου. Είχαμε μια τακτική επικοινωνία, αγάπησε τον Μανδραγόρα και έδειξε πραγματικό ενδιαφέρον για πάρα πολλά από τα αφιερώματα του περιοδικού. Διαβασμένος σε βάθος, πολίτης συνειδητός με την έννοια που ο Περικλής προσδιόρισε στον Επιτάφιό του. Φίλος με τον Άγγελο Δεληβοριά, τον θεατρικό συγγραφέα Στρατή Χαβιαρά, τους ποιητές Κωστή Παπακόγκο, Τάσο Γαλάτη, Θανάση Κωσταβάρα, τον δημοσιογράφο Γιάννη Κορίδη, τον ζωγράφο Παναγιώτη Σωτηριάδη από την Kαλλιθέα κ.ά. Διακριτικός και ανήσυχος για τα λογοτεχνικά πράγματα και όχι μόνο. Πολλές οι τηλεφωνικές συνδιαλέξεις μας. Δημοσιεύσαμε δυο ανέκδοτα ποιήματά του για τον Κωστή Παπακόγκο και τον Νίκο Καρούζο στο προηγούμενο τεύχος. Μετά την επιστροφή του από την Αίγινα είχαμε συμφωνήσει να συναντηθούμε. Δυστυχώς τα γεγονότα μας πρόλαβαν. Ο Μανδραγόρας θεωρεί τιμή του που ο Γιάννης Βαλασόπουλος συγκαταλέχτηκε στους αναγνώστες, τους φίλους και τους συνεργάτες του. Θα τον σκεφτόμαστε με αγάπη.

M

Ως συμπλήρωμα της αναφοράς μας παραθέτουμε μερικά ανέκδοτα ποιήματα του Γιάννη Βλάσση (κατά κόσμον Γιάννη Βαλασόπουλου).

— ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΛΑΣΣΗΣ (1938-2019) —

Ο Ανθρώπινος Μόχθος `

Ι.

Εσπερινά τοπία,

εσπερινός αγέρας

στο παράθυρο που το δέρνει η σκόνη.

Εσπερινές καμπύλες

πάνω από τις στέγες των σπιτιών.

Και άνθρωποι.

Άνθρωποι με αξιολύπητες εκφράσεις

δέχονται τη νύχτα και τον πόνο.

Την ώρα αυτή

αυτή την ώρα τη χλομή

που κάθε άνθρωπος καλός

ρωτά τον εαυτό του.

Και η μάνα μέσα από το στείρο το βυζί

βυζαίνει το παιδί της.

Και η ασπρομαλλούσα η γριά

ανάβει το καντήλι.

Τα χλωμά πρόσωπα των ανθρώπων

περιμένουν το γυρισμό της ημέρας.

Δεν έμεινε τίποτα;

Δεν έχει αφήσει ο χρόνος και η σκόνη

αυτό το γυρισμό.

Την ώρα που η ασπρομαλλούσα η γριά

ανάβει το καντήλι.

Οι θαμπωμένες ματιές των ανθρώπων

βλέπουν πεταμένο στη γωνία της εσπέρας.

Αυτό που τους κάνει,

να μισούν τη ζωή,

αυτό που τους κάνει,

ν’ αφήνουν τη ζωή,

αυτό που τους έριξε,

στη γωνιά της πολιτείας.

Και η έκφραση της γνωριμίας

έχει φτάσει επάνω

στα πρόσωπα τους.

Οι άνθρωποι γνωρίζουν

πως δεν έχει διαφορά

η μέρα με τη νύχτα.

Πως ότι θα δουν τη νύχτα

δεν θα δουν την ημέρα,

αφού οι στοχασμοί

προβαίνουνε τη νύχτα.

Δεν υπάρχει φως,

δεν έχουν τίποτα

να δουν στο βάθος

της σκοτεινής ψυχής τους.

Και όλο ρωτάνε.

Γιατί, γιατί, γιατί, γιατί

γιατί δίχως φως.

Όσο είναι το σκοτάδι στη γη

τόσο είναι και στον ουρανό;

τόσο είναι και ανάμεσα στους ανθρώπους;

Γιατί;

Γιατί να κυλιούνται στη λάσπη.

Γιατί να δαγκώνουν τα δάκτυλα,

από τον πόνο,

της ζωής τους;

Γιατί να μισούνε τη γη

που τους ανέστησε,

που τους έδειξε

τον ήλιο και τη θάλασσα,

που γνώρισαν

τα στοχαστικά δειλινά,

που γεύτηκαν

την αύρα και το μπάτη;

Μέσα στο απόβραδο

τα χοντρά δάχτυλα των ανθρώπων

χαϊδεύουν την αγανή νύχτα.

Οι άνθρωποι κοιτάζουν

το χλωμό πρόσωπο στον καθρέφτη.

Ρίχνουν λοξές ματιές

μέσα στα μισόγυμνα δωμάτια.

Βλέπουν το τραπέζι δίχως ψίχουλα

και αρχίζουν να ρωτούν.

Ποια κατάρα;

Ποια μαύρη οργή του θεού

ρίχτηκε στα σπιτικά τους

και ξεχάσανε το φως;

Τι είναι αυτό

που δεν άφησε τίποτα στυλωμένο

μέσα στους τέσσερις τοίχους;

Οι νυχτερινές ψυχές

τα δαγκωμένα δάκτυλα,

ο ραγισμένος καθρέφτης της ανάμνησης

τού φέρνει ίλιγγο.

ΙΙ.

Εσπερινός στοχασμός.

Εσπερινό το χαλασμένο όνειρο

των ανθρώπων κυλιέται

μέσα στην αγανή νύχτα,

μέσα στο σκοτεινό κελί της απόγνωσης,

μέσα στην πυρωμένη άμμο της ερήμου.

Και από εκεί, το παίρνει η κάψα

το πετάει στο κρυφό ακρογιάλι της ζωής.

Το παίρνουν οι άνεμοι,

το παίρνουν τα κύματα

και το φέρνουν μέσα,

στους τέσσερις γυμνούς τοίχους

πλημμυρισμένο από το μεγάλο ταξίδι του.

Οι άνθρωποι ξεφυλλίζουν τη ζωή τους,

η πετρωμένη καρδιά,

τα τσακισμένα κορμιά τους,

ανήμπορα κινούνται.

Έχουν για μοναδική τροφή τους,

τον ίλιγγο.

Κρατούνε ένα ξεροκόμματο μονάχα,

για να θυμούνται πως κάποτε,

έτρωγαν ψωμί.

Πεινούν πολύ.

Νύχτα μέρα τους βλέπει καθισμένους

στις γωνιές της ταβέρνας

να πεινούν

και να πεινούν

όπως ο χρόνος πίνει τη ζωή τους.

Δεν έμεινε γωνιά της γης τους

που να μην έχει ακούσει

τους λυγμούς και την πίκρα

για τον κύκλο της ζωής.

Για τον κύκλο που παίρνει

τις επιθυμίες χωρίς να ρωτά!

Θέλουν να φωνάξουν.

Θέλουν να κραυγάσουν μέσα στη νύχτα,

μέσα στην ησυχία της πολιτείας.

Θέλουν ν’ ακουμπήσουν

τους στοχασμούς

σ’ ένα κομμάτι σύννεφο

της πένθιμης βροχής.

Άρχισαν να πιστεύουν

πως ζούνε μέσα στον όλεθρο.

Το σκοτάδι που βρίσκεται μπροστά τους,

η σκόνη που κάθισε μέσα στη ψυχή τους,

ο ιδρώτας που ζυμώνει τα χώματα,

τα βήματα που χάνονται μόλις διαβούν.

Είναι ο δρόμος των ανθρώπων.

Ο δρόμος του Αύριο!

Το δρόμο αυτόν

τον βλέπουν σαν τη χέρσα γη τους.

Δεν ξέρουν τίποτα γι’ αυτόν.

Έχουν αφήσει τη θύμηση τους

επάνω στις πυγολαμπίδες

της περασμένης εποχής.

Έχουν ρημάξει τις πλάτες τους

για να τραβούν τους αγώνες τους,

για μια θέση στον ήλιο,

για ένα κομμάτι ζεστό ψωμί!

Μια εποχή πνιγμένη

μέσα στον όλεθρο του κόσμου

υποδέχεται τις νέες γενιές,

κρατεί στο χέρι της καρδιάς

έναν πυρσό.

Τον πυρσό της δυστυχίας,

του πόνου, του φόβου,

της φτώχειας, της εξαθλίωσης,

του ξεπεσμού, του συρμού της ψυχής,

της γκρεμισμένης χαράς,

του χαμένου ονείρου,

μέσα στους καπνούς και τη λύπηση.

Κάποιο δηλητήριο έσταξε μέσα τους,

κάποιο μεγάλο φίδι

έχει δαγκάσει τις ρίζες

της ζωής και κρέμονται

μέσα στο πόνο της λύπης.

Μέσα από τα βραχνά στήθια

των ανθρώπων ξεπετιούνται

οι εξαθλιωμένες χαρές τους,

φτάνουν στους μακρινούς ορίζοντες

πλεγμένες με την αγωνία,

φωτισμένες από το χλωμό φως του φεγγαριού.

Μένουν ψηλά, επάνω στις κορφές

των δέντρων

και κινούνται

με τη μουσική των άστρων.

Πάλλονται απαλά

μέσα στη νύχτα

και δείχνουν το δρόμο

της θλιβερής τους πορείας.

Δεν υπάρχει τίποτα.

Ο δρόμος της επιστροφής

έχει τελειώσει επάνω

στο μονοπάτι της χαράς

που ξεχύθηκε στα σκλαβωμένα

βλέμματα των ανθρώπων.

Το λυκόφως της ζωής αρχίζει

να τρεμοσβήνει μέσα στη σκόνη

της καινούριας εποχής

που την έφεραν τα ποτάμια

του ολέθρου.

Άρχισαν να πιστεύουν πως

ζουν μέσα στην καμπύλη της απόγνωσης.

Οι άνθρωποι κοιτάζουν

τις χλωμές πέτρες

μέσα στην ώρα την εσπερινή.

Βλέπουν την απόγνωση

βυθισμένη στο σούρουπο της ζωής

κρύβουν στη φούχτα τους

ένα σπόρο για αύριο.

Έχουν μείνει πίσω

από το διάφανο σύννεφο

και παρακολουθούν όλες τις κινήσεις.

Έχουν σφίξει τη γροθιά τους

και με τα δόντια σφιγμένα

περιμένουν

βλέποντας τη σιγουριά

του πόνου να μένει μέσα

στις πετρωμένες καρδιές τους.

Την ώρα την εσπερινή

που η ασπρομαλλούσα η γριά

ανάβει το καντήλι.

Τα χοντρά δάχτυλα των ανθρώπων

έχουν πλησιάσει το λαρύγγι

του σπιτικού ζώου.

Οι άνθρωποι τσαλαπατούν την καλοσύνη.

Έχουν ξεχάσει

στη γωνιά του δωματίου

του θεού τη θεότητα

ψάχνουν για το βάθος

του πηγαδιού

δίχως να σκέφτονται

καθόλου την αδιάφανη

σκιά του θανάτου.

Μένουν επάνω στην επιφάνεια

του ολέθρου

κοιτάζοντας τις ελπίδες

να βυθίζονται μέσα

σ’ ένα ποτήρι νερό.

Με τα είκοσι νύχια

του σώματος τους

ξύνουν την ανάμνηση.

Για να δουν πότε γέλασαν.

Πικρό γέλιο.

Πικρός πόνος με χρώμα και σχήμα

ανακατεμένος με το αίμα και τον ιδρώτα τους.

Ανακατεμένος με τον ανθρώπινο μόχθο

πλεγμένος με τα σχήματα

της ψυχής τους.

Ριγμένος στο βάθος

μιας ανάμνησης.

Ξεχάσανε το φως της αυγής,

ζούνε μέσα στο σκοτάδι.

Έχουν βυθιστεί μέσα

στον ύπνο της υπομονής.

Έχουν ρίξει βάλσαμο

στις γδυτές πληγές της,

αισθάνονται τη γεύση

των δακρύων πίσω

από τη σκόνη του χρόνου.

ΙΙΙ.

Εσπερινός αγέρας

εσπερινά κύματα

στο ακρογιάλι της ζωής

πλημμυρισμένο από στοχασμούς.

Εσπερινοί στοχασμοί

έπιναν από τις ανήμπορες

παλάμες της γριάς.

Εσπερινοί στοχασμοί

βαμμένοι με το χρώμα της ελπίδας.

Το ποτήρι της ζωής ξεχείλισε.

Το ξεχείλισαν οι άνθρωποι

με τον αγώνα και

το άχρωμο φεγγάρι της υπομονής.

Στη γωνιά της πολιτείας έχουν αφήσει την έκσταση

της ψυχής για να την πάρει ο χρόνος.

Οι άνθρωποι μένουν

μέσα στη νύχτα

βλέποντας τον πόλεμο των άστρων

και πλάθουν τα νέα όνειρα

επάνω στις παλάμες τους

μαζί με τα χαμόγελα της ώρας.

Έχουν ντύσει τις παλιές χαρές

με τα βραδινά πέπλα της ζωής

βαδίζουν το δρόμο τους

σαρώνοντας κάθε εμπόδιο!

Και τα κουρασμένα φτερά

των πουλιών έχουν φτάσει τώρα

επάνω από τις πολιτείες

της ανθρώπινης δουλειάς

μαζί με το φως της αυγής.

Τα δάκρυα των ανθρώπων

έφτασαν στα φρεάτια

της μεγάλης πολιτείας

και ξεχωρίζουν τώρα

μέσα στην απέραντη

γαλάζια έκταση της θάλασσας.

Πίσω από το πορτραίτο του πολέμου

έχουν μείνει οι λυγμοί της μάνας

και τα πτώματα των σκοτωμένων.

Οι άνθρωποι κλαίνε.

Τα πουλιά δεν κλαίνε.

Τα στρατόπεδα συγκέντρωσης πνίγονται μέσα στη σιωπή

και το αίμα

και οι πολιτείες μοιάζουν με τα χαλασμένα παιχνίδια των παιδιών.

Τούφες από χαρές.

Τούφες από τα παιδικά όνειρα

βαλμένα μέσα

σ’ ένα κομμάτι από

χάλκινο ουρανό.

Οι άνθρωποι έχουν κρεμάσει στο λαιμό

τις πυγολαμπίδες της ζωής,

βλέποντας το ραγισμένο καθρέφτη της ανάμνησης

και πίνοντας το ξεχύλισμα

από το ποτήρι της αγάπης

και της ζωής.

Έχουν βάλει κάτω από τα πόδια τους

το μονοπάτι του ολέθρου.

Ξυπόλητοι βαδίζουν

το δρόμο του αύριο,

το δρόμο προς την ανάταση

χωρίς να γνωρίζουν καθόλου

τον εαυτό τους

ξεγράφοντας το δρόμο

του γυρισμού.

Μέρος ΙΙ.

Εξορία

Ι.

Εσπερινή εικόνα.

Εσπερινά σχήματα

επάνω από την πόλη

με τα πάνινα σπίτια.

Ήλιος πεθαμένος πίσω

από τη μακρινή καμπύλη της θάλασσας.

Φλοίσβος στου δειλινού το χρώμα.

Ταξίδια της καρδιάς επάνω

στα σχήματα μιας θύμησης.

Γκρίζες ώρες κρατημένες

επάνω στην πλώρη

του πλοίου της προσμονής.

Και ένας χαλκάς γύρω

από το νησί

και την καρδία μας.

Χλωμές σκιές επάνω στη θάλασσα

που αγγίζει τους στοχασμούς.

Και το φεγγάρι προβάλει

με την έκφραση της λύπης.

Το τελευταίο χαμόγελο της ημέρας

καθισμένο ανάμεσα στη λύπη

και τη χαρά.

Θυμίζει την απέραντη επιφάνεια

της χαμένης ευτυχίας

που πνίγεται πέρα

μες τη μανία του πελάγου!

Κι εμείς!

Κι εμείς, ριγμένοι μακριά

από τη ζέστη της καρδιάς,

μες τους ανέμους και τις μπόρες

δεχόμαστε ραπίσματα.

Κι εμείς!

Κι εμείς, ριγμένοι μακριά

από το πατρικό το σπίτι

δεχόμαστε τον άνεμο και τη βροχή,

τον ήλιο, τη νύχτα και την ημέρα

δίχως φως

μ’ ένα κόμπο στο λαρύγγι;

Ακρωτηριασμένες οι υπάρξεις μας

αρχίζουν να κινούνται

σαν τα πληγωμένα πουλιά

που φέρνουνε την άνοιξη

και θέλουν να κελαηδήσουν

μέσα στη σκοτεινή τη φυλλωσιά.

Ξαναρχίζει μπροστά μας

ο ατσάλινος αγώνας

για την ανοιχτή πληγή της γης μας,

για το αίμα που πάγωσε στις φλέβες μας.

Καθίσαμε στην ακρογιαλιά,

της πεθαμένης χαράς μας

και αγναντεύουμε τη θάλασσα

που μας φέρνει την υπομονή.

Έχουμε αφήσει τα κορμιά μας

να ταξιδεύουν

από λιμάνι σε λιμάνι

από ερημιά σε ερημιά

από μπουντρούμι σε μπουντρούμι.

Με τον αγώνα στη ψυχή μας

με το κεφάλι ψηλά

με ξάστερη ματιά

πάνω στο φως του δρόμου μας.

Μπροστά μας έχουμε το

εξαθλιωμένο δράμα

της ζωής μας.

Πλεγμένο με τα γλυκά όνειρα

με τις πιο λεπτές αναμνήσεις.

Δοσμένο με χίλιες στερήσεις

σε στεγνά χείλη.

Και ο αγέρας μας γδέρνει

τα γυμνά κορμιά

φέρνοντας

τα δάκρυα της μητέρας

και τους βραδινούς

στοχασμούς της αδελφής.

Μαζί με το άρωμα της νύχτας

μας φέρνει τις ώρες

κρατημένες στην αιχμή του ξυραφιού.

Έχουμε χώσει τα νύχια μας

μέσα στο κύλημα της θύμησης μας

βλέποντας στην άκρη του δρόμου

της ζωής μας,

εικόνες από τα παιδικά μας χρόνια.

Η μητέρα θυμάται.

Κλαίει.

Κι εμείς δαγκώνουμε

τα χείλη από τον πόνο

και την στέρηση.

Μητέρα,

τώρα που σε πλημμύρισε

ο καημός του χωρισμού

τώρα που η θάλασσα

σκάει από το σπασμό της.

Τώρα που κάθε αυγή

βρίσκει κι ένα καινούριο

δάκρυ στα μάτια σου.

Ακούμπησε το χέρι σου

επάνω σ’ ένα κομμάτι

από τους αγώνες μας.

Μητέρα,

οι καλές μητέρες

οι δυνατές μητέρες

δεν κλαίνε.

Ένα χαμόγελο.

Ένα δάκρυ.

Μια χαρά.

Μέσα στην έκταση της νύχτας

πίσω από το λυκόφως της μέρας

μαζί με την ηρεμία των πεθαμένων.

Ανεξάντλητος πόνος

μέσα στη διάφανη πληγή μας.

Ένα δράμα μέσα

σε πόνο και αίμα.

Ένα δράμα με το άρωμα

από τα παιδικά μας χρόνια.

Το παγωμένο χέρι της καρδιάς

χλιμιντρίζει πάνω από τον πόνο.

Το φεγγάρι πήρε το χρώμα

τους αίματος μας.

Ο ορίζοντας μας χαμογελάει πικραμένος.

Και ο ήλιος τα πρωινά

μας ρίχνει χρυσάφι

από την ανοιχτή πληγή του.

Μητέρα,

μέσα από το κίτρινο φως της λάμπας

προβάλει ο στοχασμός σου.

Μητέρα,

πάλι αυτός ο αγέρας

πάλι αυτή η σκόνη

στα μάτια μου.

Μητέρα,

τη ζωή μου την έδεσες

σφιχτά με την καρδιά σου.

Με αυτή τη γη

αυτό το χώμα

που μας δροσίζει το λαρύγγι

μέσα στον πυρετό της καρδιά μας.

Τώρα

βρήκαμε το δρόμο μας.

Τώρα

γνωρίζω τον εαυτό μου.

Μητέρα.

ΙΙ.

Η θάλασσα γαλήνια

γκρίζες ώρες βυθισμένες στην πέτρα.

Σούρουπο βυθισμένο

στη θάλασσα.

Άσπρες φτερούγες πελαργών

καθισμένες στο κύμα.

Ανοιχτές χαρές

ανοιχτά κατώφλια της καρδιάς.

Μα τι γυρεύουν

τα κορμιά μας πέρα

στο σκλαβωμένο ορίζοντα

μέσα στους βράχους

και τη νύχτα;

Μα τι γυρεύουν

από αυτό το ταξίδι

και χρόνια

δέσανε τα κορμιά μας

επάνω στην καμπύλη της απαντοχής;

Έχουμε καθίσει

στο τελευταίο σκαλοπάτι

της ζωής μας.

Στεγνώνουμε τα δάκρυα μας

με τον τελευταίο αγέρα

της κίτρινης εποχής.

Δεχόμαστε κάθε χαρά

πλημμυρισμένοι

από τον πόνο της ημέρας.

Ρίχνουμε βάλσαμο

στις ανοιχτές πληγές μας

από την πληγή του κόσμου.

Ακόμα μια πληγή

επάνω στην καρδιά μου σύντροφε!

Σύντροφε πονάω!

Δέρνομαι και πασχίζω

με τα ανήμπορα

δάχτυλα της ηλικίας μου

να σκίσω

το χοντρό σκέπασμα

της ζωής μου.

Ένας πολιτικός εξόριστος

αγναντεύει τη θάλασσα

αναζητώντας

την έκφραση της ανακούφισης.

Ένας πολιτικός εξόριστος

ποτίζει

τη γλάστρα της καρδιάς του.

Έχουν στεγνώσει τα δάκρυα μας

επάνω στις παλάμες μας.

Το πρώτο χαμόγελο της ελπίδας

μας χαιρετά με τα πουλιά

που φανήκαν πέρα.

Τώρα μέσα μας ξυπνάει

η πρώτη μας ζωή.

Τα πρώτα βήματα για το σχολείο.

Ο πρώτος ήλιος στο παράθυρο.

Κανένας μας δε θυμάται τίποτα.

Μόνο που κρατούσαμε

ένα κομμάτι από τη ζωή μας

στην παλάμη.

Μόνο που διαλέξαμε

αυτό το ακρογιάλι

γιομάτο από τη χαρά μας.

Και οι ψυχές μας έγιναν ένα

με ότι πλαισιώνει τον αγώνα μας

με ότι είναι κρυμμένο

κάτω από την καμπύλη της θάλασσας

πίσω από τα σχήματα των βράχων.

Κανένας μας δε θυμάται τίποτα.

Τώρα μέσα μας ξυπνάει

η πρώτη ανταύγεια

της σκοτεινής ημέρας.

Επάνω στα πεζοδρόμια

των μεγάλων πολιτειών

έχουν μείνει ακόμα οι αγώνες.

Οι αγώνες.

Για λίγο φως μονάχα

για μια χαρά περίσσια,

στο σπιτικό τραπέζι.

Για κάποιο σίδερο καυτό

χωμένο στην καρδιά μας.

Τώρα ξυπνάει μέσα μας

του γδικιωμού μας η ώρα

και σφίγγουμε τα δάχτυλα

και σφίγγουμε τα χείλη

μέσα στον πόνο της καρδιάς μας.

Μια μουσική χαράς

στου ξεπεσμού την ώρα

επάνω στο φέρετρο της ημέρας,

ένα χαμόγελο πικρό.

Όλα τα πουλιά

όλα τα δέντρα

όλες οι κορφές

όλα τα άγρια πουρνάρια του βουνού

μας έχουν την εμπιστοσύνη

της ζωής.

Κι εμείς!

Εμείς γνωρίζουμε τόσο πολύ

τούτη τη σκοτεινή

την άβουλη

τη μοίρα μας.

ΙΙΙ.

Μοίρα γραμμένη στον άνεμο

άνεμος πλημμυρισμένος

από άψυχες χαρές

εσπερινά κύματα.

Ημέρα πεθαμένη

επάνω στο τελευταίο βήμα της.

Νυχτερινές σκιές

μέσα σε περιορισμένο χώρο

κιτρινισμένες από τις

λάμπες πετρελαίου.

Μπάτης πλημμυρισμένος

από άρωμα γνωστής πολιτείας.

Πεθαμένες χαρές.

Λυπημένη πορεία.

Δρόμος γεμάτος από αγκάθια

και τριβόλια.

Και η νύχτα προβάλει

μέσα από τις κουφάλες των βράχων.

Και το πρώτο αστέρι που φάνηκε

στο σκλαβωμένο ορίζοντα.

Το λυκόφως της ημέρας

πεθαίνει.

Η πρώτη έκφραση της νύχτας

έχει φτάσει

επάνω στις γυμνές ψυχές μας.

Έχουν κουραστεί τα μάτια μας

να βλέπουνε το θάνατο.

Σύντροφε πονάω

κράτησα τον πόνο

κάτω από ένα μικρό σύννεφο

που βυθίστηκε

στα ανοιχτά του πελάγου.

Δεν είδα τίποτα.

Ένα γυαλί θαμπό

και μια πληγή

στο στήθος μου μυρίζει.

Γιατί να μην κρατεί

η μνήμη μας

τα τόσα που πέρασαν

από τα ανήξερα

τα κιτρινισμένα μάτια μας

που δίχως άρνηση

τα δέχτηκαν;

Τραυματισμένες ώρες

χαμένες αγάπες.

Στίχου γραμμένοι πάνω

σ’ ένα κομμάτι μουσαμά

τονισμένοι με κηλίδες

από το αίμα μας.

Και ποιος από εμάς

δεν έδωσε το αίμα του

για τούτο τον αγώνα;

Και ποιος δεν κοίταξε αδείλιαστος

το θάνατο

μέσα από τον κόπο και τον πόνο;

Δεν έχουμε τίποτα.

Επάνω στα βήματα της πορείας μας

έμειναν τα ίχνη

μιας αγάπης τρυφερής.

Τώρα κάτω από

τη νύχτα, τον ήλιο

τη βροχή και τον άνεμο

ρίχνουμε βάλσαμο

στην αποτρόπαιη πληγή

του ορίζοντα.

Θα μείνουμε!

Ποτέ στα μάτια μας

δεν θα φανεί

το πρόσωπο της άρνησης.

Όποια χαρά και αν χαθεί

όποιο φως και αν σβήσει

πάντα στα σπλάχνα μας

άσβεστη θα μείνει

η φλόγα του αγώνα.

Και τούτη η λαοθάλασσα

στην κρίσιμη την ώρα

ας κρίνει τον αγώνα μας.

Το δρόμο της επιστροφής

για μας ας τον ξεγράψει

γιατί εμείς άλλη δεν έχουμε χαρά

εκτός από τούτο τον αγώνα.

Ετούτη η λαοθάλασσα

επάνω στο γδικιωμό της

ας κρίνει τον αγώνα μας

ας κρίνει τη χαρά μας.

Τώρα που ξεριζώσαμε

τα αγκάθια από το δρόμο.

Τώρα που φτάνουμε στο φως.

Τώρα που τα ματωμένα

δάχτυλα αγγίζουν τη χαρά μας.

Ετούτη η λαοθάλασσα

επάνω στο γδικιωμό της

ας κρίνει τον αγώνα μας

ας κρίνει τη χαρά μας.

[1957]

Marco Capoccetti Boccia

Οδομαχίες, Αυτόνομοι χωρίς Αυτονομία.

εκδόσεις RED n’ NOIR, Αθήνα 2019.

Στους αυτόνομους του χθες, του σήμερα, του αύριο… Ξεχασμένες ιστορίες από τους δρόμους των αυτόνομων της δεκαετίας του ‘90. Ιστορίες με ξύλο και φόβους, με οργή και απραγματοποίητα όνειρα. Άβολες ιστορίες. Ιστορίες που αποφάσισα να διηγηθώ, με το βλέμμα των οργισμένων, με το βλέμμα των αυτόνομων, στους οποίους νιώθω ακόμα ότι ανήκω χωρίς ν’ απαρνηθώ τίποτα, χωρίς να μετανοήσω για τίποτα. Ιστορίες ηττημένων.

Στην αυγή της δεκαετίας του ‘90 μιλάμε ακόμα για επανάσταση.

Χωρίς να νοιώθουμε γελοίοι.

Σημείωμα του συγγραφέα για την ελληνική έκδοση.

Όταν μια φίλη, αναρχική συντρόφισσα από τη Ρώμη, μου είπε ότι ένας σύντροφος από την Ελλάδα θέλει να μεταφράσει τις “Οδομαχίες” μου, έμεινα αρκετά έκπληκτος.
Χαμογέλασα. Γιατί άραγε να μεταφραστεί ένα τέτοιο βιβλίο;

Η έκδοση δεν είχε πάει και πολύ καλά και αν και αποτέλεσε τη συνέχεια ενός άλλου βιβλίου μου, του “Μην ξεχάσεις την οργή”, δεν έτυχε της ίδιας αποδοχής. Αυτά είναι πράγματα που συμβαίνουν στα βιβλία.

Η φίλη μού είπε ότι ο σύντροφος είχε ζήσει για πολλά χρόνια στη Ρώμη, ότι εξ όψεως γνωριζόμασταν, ότι είχαμε συναντηθεί σε πάρα πολλές πορείες και συνελεύσεις και ότι θα χαιρόταν πολύ να μεταφράσει ελευθεριακά το διήγημά μου στην ελληνική γλώσσα.

Φυσικά και είπα ναι. Με μια προϋπόθεση: τα όποια ενδεχόμενα έσοδα της έκδοσης να διατεθούν για την υποστήριξη εκείνων που βρίσκονται στη φυλακή ή αντιμετωπίζουν τη δικαστική καταστολή. Στην ίδια γραμμή με την αλληλεγγύη -εκτός από την οργή- που διηγείται αυτό το βιβλίο.

Σ’ αυτόν το σύντροφο, λοιπόν, εκφράζω τις ευχαριστίες μου για όλη την υπομονή και την αφοσίωση που έδειξε.

Ένα βιβλίο ονείρων όπου κραυγάζαμε: Ερχόμαστε! Ερχόμαστε!
Ήμασταν εικοσάχρονοι ή λίγο παραπάνω.
Το ονειρευτήκαμε για χρόνια. Να φτάσουμε.

Κάποιοι, εδώ στην Ιταλία, το ονειρεύονται ακόμα. Να φτάσουν.
Ίσως το ίδιο να ισχύει και στην Ελλάδα.

Εδώ στη Ρώμη, διαβάσαμε και ακούσαμε -συχνά πυκνά με υγιή ζήλια- για τις συγκρουσιακές χειρονομίες μέχρι και για τις εξεγερσιακές απόπειρες στην Αθήνα και όλη την Ελλάδα, που εμείς εδώ δεν καταφέρναμε όχι μόνο να πραγματώσουμε, αλλά ούτε καν να φανταστούμε.

Ακόμα και σήμερα στα οδοφράγματα, στην Αθήνα, σ’ όλη την Ελλάδα, σε κάθε γωνία του κόσμου, ένα σωρό κόσμος συνεχίζει να μην περιμένει να τυλιχτεί η νύχτα από το φόβο και τον τρόμο.
Ανταπαντάει σε κάθε χτύπημα. Οργανώνεται. Αντιστέκεται. Ακόμα και άστοχα, αντιστέκεται.

Το θέμα για όποιον αγαπάει τη νύχτα αλλά και για εκείνον που τη φοβάται ή ακόμα και τη μισεί, δεν είναι ν’ αντισταθεί στη νύχτα. Το θέμα είναι να ζήσει τη νύχτα.

Καλή τύχη σε όποιον και όποια αντιστέκεται.
Καλή τύχη σε όποιον και όποια θα αντισταθεί.

 

                                                                                                        Marco Capoccetti Boccia
Ρώμη, Πρωτομαγιά 2019

Σημείωμα του μεταφραστή

Ήταν Νοέμβρης του 2016, κατά τη διάρκεια ενός ολιγοήμερου ταξιδιού -έπειτα από αρκετά χρόνια- στην αιώνια ανοχύρωτη πόλη. Ένα βράδυ, μαζί με την συντρόφισσά μου Δ., σε μια συλλογική κουζίνα αλληλεγγύης στο κατειλημμένο αυτοδιαχειριζόμενο κοινωνικό κέντρο Ex Snia στην οδό Prenestina, στην ανατολική Ρώμη.

Εκεί, έτυχε να πέσει στα χέρια μου το βιβλίο με τις διηγήσεις από τις Οδομαχίες του Marco. To διάβασα σχεδόν μονορούφι, ξενυχτώντας για να το ολοκληρώσω. Όταν το τέλειωσα, ήμουν σίγουρος ότι για χάρη του, αργά ή γρήγορα, άξιζε να μπω στο γλυκό κόπο της μετάφρασης. Έτσι κι έγινε. Οι λόγοι πολλοί και διάφοροι, οι περισσότεροι δεν είναι της παρούσης.

Αν κάτι αξίζει να ειπωθεί, αυτή είναι η επιβεβαίωση του γεγονότος πως οι σελίδες που ιστορούν τόπους και χρόνους , καταστάσεις και γεγονότα άγρια και οικεία, είναι αυτές που συχνά πυκνά παρακινούν, εμπλέκουν και κινητοποιούν, αν μη τι άλλο σε συναισθηματικά δημιουργικό επίπεδο. Κάπως έτσι προέκυψε η μετάφραση γι’ αυτές τις 11 ιστορίες σύγκρουσης και αγώνα.

11 ιστορίες, μέσα στις οποίες μπορούν να γίνουν διακριτές και αναγνωρίσιμες οι όποιες θετικές ή αρνητικές, ορατές ή παρακινδυνευμένες αναλογίες, συγκρίσεις και διαφορές με την αθηναϊκή (και ευρύτερα ελλαδική) κινηματική -αλλά εντέλει και την ευρύτερη ταξική και κοινωνική- πραγματικότητα του χθες, αλλά και του σήμερα.

Η μπερλουσκονική και η κεντροαριστερή εποχή που περιγράφει με βιωμένη φόρτιση ο σύντροφος, μια εποχή βαθιά σημαδεμένη -σε πολιτικό και κινηματικό, υποκειμενικό και συλλογικό επίπεδο- από την ήττα του “ιταλικού Μάη που κράτησε για πάνω από δέκα χρόνια”, μαζί με τις μορφές πάλης, τις επιλογές και τα προτάγματα εκείνων των λίγων “βίαιων, βρώμικων και κακών” που μέσα σε συνθήκες κοινωνικής συναίνεσης και κινηματικής εξημέρωσης, συνέχισαν να “ονομάζονται αυτόνομοι και να μιλάνε για επανάσταση χωρίς να νιώθουν γελοίοι”, αφήνονται ανοιχτά για τις εκτιμήσεις και τις κρίσεις του αναγνώστη και της αναγνώστριας. Ελπίζοντας ότι οι όποιες ενστάσεις και αντιρρήσεις θα είναι και στοιχειωδώς καλοπροαίρετες….

Η παρούσα μετάφραση δεν θα μπορούσε παρά να αφιερωθεί στη συντροφιά της οδού dei Mille στο Termini (ξέρουν αυτοί…), αλλά και σ’ εκείνες από San Lorenzo, Garbatella, Ostia, Torre Maura, Pigneto, Marranella-Torpignattara.., σε όλους τους συνταξιδιώτες και τις συνταξιδιώτισσες μέσα σ’ εκείνο το κατειλημμένο τραίνο “εκείνη τη φορά που γυρνούσαμε από τη Φλωρεντία. Όταν βρήκαμε άπειρους μπάτσους να μας περιμένουν στο σταθμό Roma Tiburtina”, σε όλους τους συντρόφους και τις συντρόφισσες στη ρωμαϊκή μητρόπολη που είχαμε την τύχη να μοιραστούμε “νιότη και φιλία, χαρά και οργή, δρόμο και αγώνα που είναι ο μόνος δρόμος για μια ζωή που αξίζει να βιωθεί”.

Σ’ εκείνους κι εκείνες που ήταν, είναι και θα είναι.

Σ’ εκείνους κι εκείνες που παρ’ όλα αυτά θα έρθουν…

Καλή ανάγνωση.

Λ.Β.
Αθήνα, Μάης 2019

 

 

5ο Ελευθεριακό Φεστιβάλ Βιβλίου
22-23-24 Φεβρουαρίου

—-Παρασκευή 22 Φεβρουαρίου, 19.00—-

Νέα κυκλοφορία από τις εκδόσεις Διάδοση.

Massimo Recchioni. Τελευταίες φλόγες της Αντίστασης.

Η ιστορία ενός μαχητή της Volante Rossa

Βιβλιοπαρουσίαση την Τρίτη 18/12 στη Νομική στις 18.00, στα πλαίσια της συνάντησης εκδόσεων ανατρεπτικού περιεχομένου Μαύρες Κόκκινες Σελίδες 2018.

η παρούσα έκδοση αφιερώνεται στη Μνήμη του φίλου, συντρόφου και ιδρυτικού μέλους του κινηματικού εκδοτικού εγχειρήματος Los Solidarios, Χρήστου Πολίτη.

***

Σημείωμα του μεταφραστή

Η ιστορία δεν κάνει τίποτα, δεν κατέχει κάποιον πλούτο, δε διεξάγει μάχες. Ο άνθρωπος είναι αυτός, ο υπαρκτός ζων άνθρωπος, που πράττει, που κατέχει και μάχεται. Η ιστορία δεν αποτελεί ξεχωριστή ύπαρξη, η οποία χρησιμοποιεί τον άνθρωπο σαν μέσο για να επιτύχει τους δικούς της σκοπούς. Η ιστορία δεν αποτελεί παρά τη δράση του ανθρώπου που επιδιώκει τους σκοπούς του.

Καρλ Μαρξ -Φρίντριχ Ένγκελς, Η Αγία Οικογένεια

Οι σελίδες που ακολουθούν αποτελούν τη βιογραφική διήγηση ενός ιταλού κομμουνιστή, του Paolo Finardi και περιλαμβάνουν τους σημαντικότερους σταθμούς μιας αγωνιστικής διαδρομής, μιας ζωής που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί -χωρίς υπερβολή- μυθιστορηματική.

Αναμνήσεις μιας πορείας που σημάδεψαν και σημαδεύτηκαν από τους αγώνες και τις αγωνίες, τα όνειρα και τις διαψεύσεις μιας εποχής που εν πολλοίς καθόρισαν ολόκληρη τη μεταπολεμική περίοδο. Ο πρωταγωνιστής αυτών των σελίδων είναι μια χαρακτηριστική -αλλά συνάμα και ιδιαίτερη- μορφή των χιλιάδων, των εκατομμυρίων ανδρών και γυναικών που στην Ιταλία, στην Ευρώπη και σ’ όλον τον κόσμο έγιναν κομμουνιστές από ένστικτο, δίχως να έχουν αποστηθίσει προηγουμένως το “Κεφάλαιο” και το “Κομμουνιστικό Μανιφέστο”. Άνδρες και γυναίκες που ρίχτηκαν με ανιδιοτέλεια στη μάχη για την οικοδόμηση ενός ελεύθερου κόσμου, ενός κόσμου δίχως εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο και πλήρωσαν το τίμημα αυτής της αξιοπρεπούς επιλογής τους, στιγματισμένοι σαν “συμμορίτες και δολοφόνοι”, με διώξεις, βασανιστήρια, φυλακίσεις, εκτελέσεις, εξορίες και πολιτική προσφυγιά.

Γεννημένος από φτωχή αντιφασιστική οικογένεια κατά τη διάρκεια της φασιστικής δικτατορίας του Μουσολίνι, μεγαλωμένος μέσα σ’ αυτό το ανελεύθερο και καταπιεστικό καθεστώς, ο Finardi θα περάσει την εφηβεία του μέσα στη φρίκη του Πολέμου και από πολύ νεαρή ηλικία θα λάβει μέρος στην Αντίσταση και τον παρτιζάνικο Αγώνα. Η ενηλικίωση του συμπίπτει χρονικά με την πτώση του Φασισμού και το τέλος του Πολέμου, ένα τέλος πολυπόθητο, το οποίο όμως δεν έφερε την Επανάσταση που ποθούσαν οι χιλιάδες Παρτιζάνοι, τα εκατομμύρια της εργατικής Τάξης και των υπόλοιπων λαϊκών στρωμάτων.

Ο νεαρός Finardi μέσα από την ένταξη του στο PCI, στο Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα θα περάσει στις γραμμές της παράλληλης δομής του, της Οργάνωσης περιφρούρησης και αυτοάμυνας Volante Rossa – Martiri Partigiani (Κόκκινη Περίπολος – Παρτιζάνοι Μάρτυρες). Μιας Οργάνωσης που ήδη λίγο πριν το τέλος του Πολέμου και για τέσσερα περίπου χρόνια μετά την Απελευθέρωση της 25ης Απρίλη 1945 θα λειτουργήσει ως το “τιμωρό χέρι του λαού”, χτυπώντας φασίστες που η νεοσύστατη Ιταλική Δημοκρατία -με τις ευλογίες των “συμμάχων” και “προστατών” ΗΠΑ- είχε φροντίσει ν’ αφήσει ατιμώρητους για τα εγκλήματα τους.

Μιας Οργάνωσης, η δράση της οποίας θ’ αποτελέσει -μέσα στις δεκαετίες που θ’ ακολουθήσουν- αντικείμενο λασπολογίας και διαστρέβλωσης, κυρίως μέσα από το ρεύμα του αναθεωρητισμού, με ιδιαίτερη ένταση από τα τέλη του προηγούμενου αιώνα και ως τις μέρες μας, τόσο από την αντιδρ-αστική όσο και από ένα κομμάτι της “προοδευτικής” ιστοριογραφίας της γειτονικής χώρας.

Το όνομα της Οργάνωσης Volante Rossa προερχόταν ως συνέχεια του ομώνυμου παρτιζάνικου σχηματισμού που έδρασε στην περιοχή της Οssola μέσα από τις γραμμές των Ταξιαρχίων Garibaldi, κατά τη διάρκεια της αντιφασιστικής-αντιναζιστικής Αντίστασης. Ως συνέχεια του Αγώνα που έπρεπε να προχωρήσει μπροστά, μέσα στις νέες πολιτικές συνθήκες. Η συγκεκριμένη ένταξη του και η δράση που θ’ αναπτύξει στην πόλη του Μιλάνου μέσα από τις γραμμές της Οργάνωσης, θα έχει ως συνέπεια τη δίωξη του από το μεταπολεμικό χριστιανοδημοκρατικό καθεστώς, τη φυγή του -με τη βοήθεια του Κόμματος- από την Ιταλία, την ερήμην καταδίκη του σε ισόβια και την πολιτική προσφυγιά. Συνθήκες και γεγονότα που θα σημαδέψουν ανεξίτηλα την πολυτάραχη ζωή του.

Ο πρόλογος του ιστορικού Cesare Bermani -ενός από τους πλέον οξυδερκείς μελετητές της ιστορίας της Ιταλικής Αντίστασης κι ενός από τους πρώτους που ανέδειξαν μέσα από το έργο τους την αξία της προφορικής ιστορίας- που περιλαμβάνεται στην έκδοση, φαντάζει ως ιδιαίτερα διαφωτιστικός και χρήσιμος, ιδιαίτερα για τον αναγνώστη που δεν διαθέτει πολλές γνώσεις για τη σύγχρονη ιστορία της Ιταλίας: φωτίζει γεγονότα, αναδεικνύει τις πολιτικές-κοινωνικές συνθήκες της εποχής, παρουσιάζει με νηφαλιότητα το πυρακτωμένο περιβάλλον μέσα στο οποίο έδρασε η Volante Rossa, γκρεμίζει πολλές από τις κοινοτοπίες και τους μύθους που ευδοκίμησαν στις δεκαετίες που ακολούθησαν, τόσο από τα δεξιά όσο και από τα αριστερά.

Με λίγα λόγια καθιστά πιο κατανοητή τη βιογραφία του Finardi. Μεταξύ άλλων γράφει: “αυτές οι αναμνήσεις του Finardi, σε σύγκριση μ’ εκείνες των υπολοίπων που αναφέρονται μόνο στα μεταπολεμικά χρόνια, έχει το πλεονέκτημα ότι θέτει τη στράτευση του στη Volante Rossa, μόνο σαν μια στιγμή στη μακρά ζωή του ως στρατευμένος κομμουνιστής, ως μια αποφασιστική στιγμή, αφού καθόρισε τη συνολική διαδρομή του”.

Πράγματι. Ολόκληρη η διήγηση του Finardi διατρέχεται απ’ αυτό το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό. Πρόκειται για την εξιστόρηση μιας ολόκληρης ζωής, από τα πρώτα εφηβικά χρόνια της Αντίστασης, σ’ εκείνα της Volante Rossa κι έπειτα η πολιτική προσφυγιά και τα δύσκολα χρόνια στην Τσεχοσλοβακία, η αποστολή στην Κούβα “για τη διεθνιστική βοήθεια στην οικοδόμηση του Σοσιαλισμού”, η “Άνοιξη της Πράγας” με τα αίτια της και όσα ακολούθησαν, η απονομή χάριτος μετά από σχεδόν 30 χρόνια και η συνειδητή επιλογή του να μην επιστρέψει μόνιμα στη γενέτειρα του, το αργοπορημένο ταξίδι στη Σοβιετική Ένωση και η κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ με τους λόγους και τις συνέπειες της. Πρόκειται για την εξιστόρηση της ζωής ενός Ιταλού κομμουνιστή, ενός μέλους του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος, του Κόμματος που απομακρυνόμενο σταδιακά από τον “τριτοδιεθνισμό της Μόσχας”, θα εξελιχθεί μεταπολεμικά στον βασικό εκφραστή του πολιτικού-ιδεολογικού ρεύματος που έμεινε ιστορικά γνωστό ως “ευρωκομμουνισμός”.

Ενός κομμουνιστή που μένει “πιστός στη γραμμή” του Κόμματος του ακόμα κι όταν αμφιβάλει, ακόμα και με τα συμπεράσματα για τα οποία -λόγω της πολιτικής προσφυγιάς, στην οποία αναγκάστηκε να ζει- δεν είχε και δεν θα μπορούσε να έχει μια πλήρη υποκειμενική άποψη και θέση, όπως πχ για την “υπόθεση Μόρο” και συνολικότερα για το προλεταριακό κύμα ένοπλης αμφισβήτησης που σηκώθηκε στη γειτονική χώρα κατά τη διάρκεια της ταραγμένης δεκαετίας του ‘70. Με μια και μοναδική κομματική απόφαση φαίνεται να διαφώνησε ανοιχτά ο Finardi, κάπου εκεί όταν ο βιολογικός κύκλος της ζωής του είχε αρχίσει να δύει, και αυτή δεν είναι άλλη από τη αυτοδιάλυση του PCI, του πάλαι ποτέ “μεγαλύτερου ΚΚ της Δύσης”.

Διαβάζοντας αυτές τις σελίδες, μπορεί κάποιος να εντοπίσει αναλύσεις, συμπεράσματα και θέσεις με τις οποίες να διαφωνήσει οριζοντίως και καθέτως, δεν μπορεί όμως ν’ αμφισβητήσει την ειλικρίνεια και την ανυστεροβουλία από τις οποίες προκύπτει η πολιτική-ιδεολογική συγκρότηση του συγκεκριμένου αγωνιστή.

Λίγα χρόνια πριν φύγει από τη ζωή πλήρης ημερών, στο Brno της Σλοβακίας στις 15 Ιούλη 2014, φρόντισε ν’ αφήσει παρακαταθήκη τη προφορική μαρτυρία που δημοσιεύουμε στα ελληνικά στην παρούσα έκδοση καθώς και μια βιντεοσκοπημένη συνέντευξη του. Ανάμεσα στ’ άλλα που ανέφερε σ’ εκείνο το οπτικοακουστικό υλικό, με πλήρη πολιτική διαύγεια και ήσυχη συνείδηση έλεγε με βουρκωμένα μάτια πως “κάναμε αυτό που έπρεπε”.

Στα τέλη του προηγούμενου αιώνα, εν μέσω της ιμπεριαλιστικής επιδρομής της Νέας Παγκόσμιας Τάξης της Pax Americana, στο κατώφλι του “τέλους της Ιστορίας” όπως κανοναρχούσαν οι νεοφιλελεύθεροι θεωρητικοί του ευρωατλαντικού “Ελεύθερου Κόσμου” και πάνω στα συντρίμμια του τείχους του Βερολίνου, ο Παναγιώτης Κονδύλης στο έργο του Πλανητική πολιτική μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, προσπαθώντας ν’ απαντήσει στο ερώτημα Τι ήταν ο κομμουνισμός; κατέληγε:

“Κάθε φορά πεθαίνει μια μεμονωμένη ουτοπία, όχι η Ουτοπία. Και σβήνουν μέσα στον χρόνο μεμονωμένες αγριότητες και εγκλήματα, όχι η αγριότητα και το έγκλημα.
Οι κομμουνιστές ήσαν οι τελευταίοι που ενσάρκωσαν και τις δύο αυτές πλευρές του ανθρώπινου παράδοξου σε στενότατη συνάφεια μεταξύ τους. Ως υπέρμαχοι μιας ανθρωπιστικής ουτοπίας και ως εκτελεστές στυγνής τρομοκρατίας σφράγισαν όσο κανένα άλλο κίνημα το μεγαλείο και την τραγικότητα της εποχής τους. Υπήρξαν ταυτόχρονα ονειροπόλοι και πολιτικοί διψασμένοι για ισχύ, desperados και στρατηγικά πνεύματα, δημεγέρτες και μυστικοί πράκτορες, σταυροφόροι και τεχνοκράτες, αιρετικοί και ιεροεξεταστές, θύματα και δήμιοι. Η παγκόσμια ιστορία δεν θα λησμονήσει εύκολα τους ασυνήθιστους αυτούς ανθρώπους, που τόσο βίαια εισέβαλαν στον 20ο αιώνα”.

Κλείνοντας αυτό το σύντομο εισαγωγικό σημείωμα δεν μπορούμε παρά να συνηγορήσουμε ότι ο Paolo Finardi ήταν ένας από “τους ασυνήθιστους αυτούς ανθρώπους”, ένας κομμουνιστής του 20ου αιώνα. Ελπίζουμε οι σελίδες που ακολουθούν να φανούν διδακτικές και χρήσιμες, για όσους και όσες, σε κάθε καιρό και κάθε τόπο, συνεχίζουν ν’ αντιστέκονται και ν’ αγωνίζονται για να γίνει και πάλι η Ουτοπία, ο κινητής της ιστορίας.

Λ.Β

Αθήνα, Αύγουστος 2018.

 

Μετάφραση από τα ιταλικά από το 16ο τεύχος του διαδικτυακού περιοδικού quieora.ink.

Οι “Παρτιζάνοι των Αθηνών” θα προβληθούν και θα παρουσιαστούν στη Ρώμη, κατά τη διάρκεια του Antifa Roma (F)Εst (13-14/10/2018) στo Κατειλημμένο Αυτοδιαχειριζόμενο Κοινωνικό Κέντρο Forte Prenestino.

Το κείμενο που ακολουθεί είναι μια σύντομη παρουσίαση του ντοκιμαντέρ “Οι Παρτιζάνοι των Αθηνών”, που δημιουργήθηκε από δύο Έλληνες συντρόφους για να διηγηθούν μερικές ανέκδοτες ιστορίες της ναζιστικής-φασιστικής κατοχής της Αθήνας, κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1940.

Ένα ντοκιμαντέρ για την υπεράσπιση και την οικοδόμηση μιας συλλογικής Μνήμης… που μιλάει για το παρελθόν αλλά και για το παρόν.

“Παρτιζάνοι των Αθηνών” [ 72 λεπτά. Ντοκιμαντέρ των Ξ. Βαρδαρού και Γ. Ξύδα ]

Σημειώσεις για την Αντίσταση και την Ιστορία, την Πόλη και τη Μνήμη

Νύχτα αποφασισμένη.
Συνοικίες γκαστρωμένες με την κοιλιά τους
βαριά από πείνα, από καημό
και από άγιο μίσος.

Γιάννης Ρίτσος

Ι.

Μια από τις πιο συνηθισμένες κοινοτοπίες λέει: την Ιστορία τη γράφουν οι νικητές. Παρόλη την κοινοτοπία της, αυτή η τόσο γοητευτική φράση κουβαλάει μέσα της μια αλήθεια που διατρέχει την ιστορία, εκείνη που μένει επικηρυγμένη και απαγορευμένη, εκείνη που είναι γραμμένη χωρίς το αρχικό γιώτα κεφαλαίο… και σημαδεύει κάθε καιρό και κάθε τόπο. Το ντοκιμαντέρ “Οι Παρτιζάνοι των Αθηνών” αποτελεί ένα από εκείνα τα κοινωνικά, πολιτισμικά -επομένως και πολιτικά- εργαλεία της διαχρονικής μάχης για την υπεράσπιση και για την οικοδόμηση της συλλογικής Μνήμης, εκείνης των αήττητων νικημένων.

Μια πολύτιμη αυτο-οργανωμένη παραγωγή που δημιουργήθηκε χωρίς θεσμικές χορηγίες, έξω από κομματικά και μιντιακά κυκλώματα. Αυτό το ντοκιμαντέρ γεννήθηκε από την ανάγκη διήγησης στο σήμερα της ιστορίας των “Παρτιζάνων των Αθηνών”, σε καιρούς όπου οι αναθεωρητισμοί κάθε είδους (της δεξιάς αλλά και της “αριστεράς”) βγαίνουν στον αφρό, μέσα σε σκοτεινούς καιρούς, όπου προελαύνουν ο πιο άγριος καπιταλισμός, ο κοινωνικός και θεσμοποιημένος ρατσισμός, ο ωμός φασισμός: καθισμένος στα κοινοβούλια και τα υπουργεία της μεταμοντέρνας Ευρώπης, τόσο στην ηγεμονική και ευημερούσα εκδοχή του Βορρά, όσο και σ’ εκείνη του περιφερειακού και χρεωμένου Νότου. Προελαύνει σε μια Ενωμένη Ευρώπη, όπου τα αντι-ιστορικά θεωρήματα των “αντιτιθέμενων εξτρεμισμών” καθίστανται σε ιδεολογία, βάζοντας -μέσα από τη “δημοκρατική καταδίκη”- στο ίδιο επίπεδο το ναζισμό με τον κομμουνισμό.

Γεννήθηκε από την ανάγκη διήγησης μιας ιστορίας στην Ελλάδα των μνημονίων, της κρίσης και της μόνιμης κατάστασης έκτακτης ανάγκης. Εδώ, όπου ακούς τα τελευταία χρόνια ηλικιωμένους να λένε, “οι Γερμανοί ξανάρχονται, αλλά αυτήν τη φορά όχι με τα τανκς αλλά με τα “προγράμματα δημοσιονομικής προσαρμογής” για τη σωτηρία των τραπεζών τους…”. Ένα ντοκιμαντέρ που μιλάει για ένα παρελθόν όπου οι λέξεις πείνα, φυλακή, μαζικοί θάνατοι και πόλεμος δεν ανήκουν μόνο στην Ιστορία και τις ιστορίες, αλλά και σ’ ένα παρελθόν που ποτέ δεν περνάει, σ’ ένα παρόν όπου ακόμα και σήμερα βαραίνουν όλες οι νικηφόρες ήττες τού χθες. Σ’ ένα παρόν όπου οι γιοι και τα εγγόνια των συνεργατών των ναζιστών-φασιστών κατακτητών, με την πολιτική στολή της “χρυσής αυγής” και όχι μόνο, βρίσκονται στα ίδια μέγαρα και τις ίδιες βίλες του κέντρου της Αθήνας και των εύπορων προαστίων της, στην πόλη όπου γεννήθηκε η “δυτική δημοκρατία”. Σ’ ένα παρόν όπου ως μοναδικός εφικτός κόσμος εμφανίζεται εκείνος της κατ’ εξοχήν υπερδύναμης, που κυβερνιέται από κάποιον κύριο Donald Trump. Για όλους αυτούς τους λόγους οι “Παρτιζάνοι των Αθήνων” μπορούν να φαντάζουν ως μια παρακινδυνευμένη πρόταση, αλλά δεν είναι…

Οι φωνές και οι μαρτυρίες, τα μάτια και τα χαμόγελα των 14 ανδρών και γυναικών στον αγώνα, των κομμουνιστών και των κομμουνιστριών, των Παρτιζάνων των Αθηνών στα χρόνια της δεκαετίας του ’40 του 20ού αιώνα που εμφανίζονται -για πρώτη και τελευταία ίσως φορά στη ζωή τους- μπροστά στον κινηματογραφικό φακό, μας δίνουν να καταλάβουμε πολλά πράγματα και πολλές κρυμμένες αλήθειες, ακόμα και για την Ελλάδα του σήμερα. Σίγουρα περισσότερες αλήθειες από εκείνες που διηγούνται οι πολιτικές και οικονομικές σελίδες στην Ουάσιγκτον, το Βερολίνο και τις Βρυξέλλες.

ΙΙ

Μια πυκνή αριστουργηματική δουλειά, τεχνικά άρτια, τεκμηριωμένη σε επίπεδο πηγών, με μια ειλικρινή διήγηση που συνοδεύεται από την πρωτότυπη μουσική των drog_A_tek. 72 λεπτά κατά τη διάρκεια των οποίων οι 14 ιστορίες γίνονται μια Ιστορία. 14 από τις πάρα πολλές ιστορίες που προέρχονται από εκείνη τη μάχη κατά τη διάρκεια της εποχής των τεράτων, από εκείνο τον πόλεμο που ο Enzo Traverso προσδιόρισε ως ευρωπαϊκό εμφύλιο πόλεμο. Ο σύντροφος Τάσος Κατσαρός, συγγραφέας δυο ερευνών για την Αντίσταση στη Θεσσαλονίκη [1], έλεγε πρόσφατα: “αγωνιζόμαστε για να κάνουμε τους ανθρώπους να θυμούνται”.

Οι φίλοι και σύντροφοι Γιάννης Ξύδας και Ξενοφώντας Βαρδαρός κάνουν ακριβώς αυτό. Δίνουν το λόγο σε μερικές από τις φωνές, μας κάνουν να δούμε μερικά από τα πάρα πολλά πολύτιμα πρόσωπα της Αντίστασης στην Αθήνα, ενάντια στο καθεστώς της ναζιστικής-φασιστικής κατοχής και ενάντια στο μαύρο μέτωπο των ντόπιων συνεργατών του (1941-’44). Όμως δεν αρκούνται σ’ αυτό: οι εικόνες τού χθες και του σήμερα τρέχουν παράλληλα, δείχνοντας τις πληγές που είναι ακόμα ανοιχτές, στα κτίρια και τις αθηναϊκές συνοικίες (Καισαριανή, Κοκκινιά, Νέα Ιωνία, Χαϊδάρι κ.α.), μιλάνε για την Πόλη και για τη Μνήμη της. Εκείνη με το αρχικό Μ κεφαλαίο. Τη Μνήμη μιας πόλης στον αγώνα. Μια Μνήμη σημαδεμένη και λαβωμένη από πολλές, πάρα πολλές, νικηφόρες ήττες.

Ξ.Β.: Είμαστε και παιδιά της πόλης. Η Αθήνα είναι ο τόπος μας. Είμαστε Αθηναίοι και έχοντας ως πολιτικά υποκείμενα ένα ενδιαφέρον για το τι συνέβη τότε, το πρώτο πράμα που θέλαμε να μάθουμε είναι το τι έγινε στον τόπο μας. Είναι γεγονός ότι για την Αντίσταση στην Αθήνα δεν υπήρχε καταγεγραμμένο κάτι σε εικόνα. Επίσης, έπαιξε ρόλο και η ανάγκη μας να εκφραστούμε πολιτικά και σε σχέση με ό,τι μας ενδιαφέρει. Δεν είναι ένα ντοκιμαντέρ που έγινε κατά παραγγελία. Ήταν κάτι που μας ενδιαφέρει, το οποίο το κάναμε ντοκιμαντέρ.

Γ.Ξ.: Την αγαπάμε την Αθήνα, οι δρόμοι μάς θυμίζουν κάτι. Όπως εδώ στα Εξάρχεια είναι το μνημείο του Καλτεζά [δολοφονημένου από την αστυνομία κατά τη διάρκεια συγκρούσεων στις 17 Νοέμβρη 1985] ή το μνημείο που σκοτώθηκε ο Γρηγορόπουλος [δολοφονημένου από την αστυνομία στις 6 Δεκέμβρη 2008]. Τα κτίρια κάτι μας λένε. Μπορεί να είναι πυροβολημένα, μπορεί να έχουν σφαίρες.[2]

Ένας από τους εξεγερμένους του Μάη του ’68, ο Mustafa Kajati, έγραφε: η εξουσία δεν δημιουργεί τίποτα, μόνο επαναφομοιώνει. Οι λέξεις που δημιούργησαν μέχρι χτες την επαναστατική κριτική είναι σαν τα όπλα που άφησαν οι παρτιζάνοι στα πεδία των μαχών, που περνούν στα χέρια της αντεπανάστασης, όπως οι αιχμάλωτοι πολέμου, υποτάσσονται στο καθεστώς των καταναγκαστικών έργων. Από τη στιγμή που απομακρύνεται η πρακτική αυτή θεώρηση, τότε αρχίζουν να δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για την επαναφομοίωση της επαναστατικής θεωρίας από την πλευρά του συστήματος.

Σε αυτή την επίπονη και μακρόχρονη διαδικασία, σ’ αυτές τις υπάρχουσες συνθήκες, ο Γιάννης και ο Ξενοφώντας και, μέσω αυτών, οι Παρτιζάνοι και οι Παρτιζάνες των Αθηνών δεν προσποιούνται, δεν πλασάρουν μια ακαδημαϊκή “αντικειμενικότητα” που καταλήγει πάντοτε να μιλάει τη γλώσσα της κατεστημένης εξουσίας. Όχι. Παίρνουν θέση, καθαρή και ξάστερη: συντάσσονται με την πλευρά των αήττητων νικημένων, από την πλευρά εκείνων που έχουν πραγματικό συμφέρον και ανάγκη να μπλοκάρουν αυτήν τη διαρκή διαδικασία επαναφομοίωσης και λήθης.

ΙΙΙ

[…] Γιατί χωρίς τα συσσίτια των Λαϊκών Επιτροπών και της Εθνικής Αλληλεγγύης κατά τη διάρκεια του λιμού το ’41-’42, ο λαός της Αθήνας όχι μόνο δεν θα είχε επιβιώσει, αλλά δεν θα είχε αρχίσει να οργανώνει την Αντίσταση στη βία του κατακτητή. Χωρίς την κατάκτηση των δρόμων της Αθήνας -φαινόμενο πρωτοφανές για τα ευρωπαϊκά δεδομένα- που ξεκίνησε από τα τέλη του ’42 με μαζικές αιματηρές διαδηλώσεις με δεκάδες νεκρούς, τις κινητοποιήσεις ενάντια στην πολιτική επιστράτευση, τις πορείες διαμαρτυρίας για την εκτέλεση των 106 κομμουνιστών στο Κούρνοβο από τα ιταλικά και γερμανικά στρατεύματα και αργότερα με αφορμή την απειλούμενη επέκταση της βουλγαρικής ζώνης κατοχής στην Κεντρική Μακεδονία, δεν θα μπορούσε να αρχίσει ο ένοπλος αγώνας του λαού της Αθήνας. Γιατί μέσα από αυτούς τους μαζικούς αγώνες του ΕΑΜ, με κινητήρια δύναμη το ΚΚΕ, άρχισαν να ξεπηδούν οι χιλιάδες επονίτες και επονίτισες, οι αγωνιστές και οι αγωνίστριες που θα στελέχωναν αργότερα έναν ηρωικό παρτιζάνικο στρατό. Μέσα σε αυτές τις πολιτικές και κοινωνικές διεργασίες εμφανίστηκαν οι πρώτες ομάδες περιφρούρησης που θα στελέχωναν αργότερα την ΟΠΛΑ, την πολιτοφυλακή του Αγώνα […] [3]

Αυτή είναι η χρονολογική αλληλουχία που διατρέχει όλη τη διήγηση του ντοκιμαντέρ, μέσα από τις γεμάτες περηφάνια και συγκίνηση μαρτυρίες των 14 πρωταγωνιστών και πρωταγωνιστριών. Οι βιογραφικές -και όχι μόνο- διηγήσεις τους συνδέονται με το ιδιαίτερο περιβάλλον κάθε συνοικίας, σκιαγραφώντας συνολικά το πλαίσιο της καθημερινότητας σ’ ολόκληρη την πόλη της Αθήνας, κατά τη διάρκεια μιας μαύρης περιόδου, στη μακρά και αιματοβαμμένη ιστορία της. 14 ιστορίες από την Ιστορία, η οποία μέσα από εκείνο το αόρατο, υπόγειο -αλλά ποτέ κομμένο- κόκκινο νήμα, φτάνει μέχρι τους καιρούς μας, στη δική μας εποχή των τεράτων.

ΙV

Οι 14 Παρτιζάνοι και Παρτιζάνες των Αθηνών είναι οι Βαλιμίτης Δήμητρης, Βοσκοπούλου-Κουβά Μαρία, Ντερμιτζόγλου Βαγγέλης, Ζαμάνος Στέλιος, Ζαχαρίας Μάνος, Κατιμερτζής Γιώργος, Μαραγκουδάκης Κώστας, Μπαλάνος Νίκος, Νικηφοράκης Ζάχος, Νικολάου Έλλη, Παπαδημητρίου Γιώργος, Πετροπούλου Ζωή, Σφακιανάκης Νίκος, Σαβατιανού Ελένη.

Δυστυχώς μερικοί και μερικές μάς άφησαν πριν προλάβουν να δουν τις ιστορίες τους, την Ιστορία μας, στη μεγάλη οθόνη…

V

Αυτό το κείμενο θα μπορούσε να ολοκληρωθεί εδώ. Αλλά αφού δομήθηκε και γράφτηκε στα ιταλικά, δεν θα μπορούσε παρά να αφιερωθεί στον Antonio Pellegrino, λιποτάκτη του κατοχικού στρατού της φαισιστικής Ιταλίας, ο οποίος -μέσα από την παρανομία- πέρασε στις γραμμές του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ. Μερικούς μήνες πριν από την Απελευθέρωση της Αθήνας, τουφεκίστηκε μαζί με 21 Έλληνες αντιφασίστες κατά τη διάρκεια του μπλόκου, στις 15 Μάρτη του 1944, σε μια από τις κόκκινες αθηναϊκές συνοικίες (Καλογρέζα). Τον ίδιο δρόμο πήραν και δεκάδες Ιταλοί, Γερμανοί, Αυστριακοί που αφού βρέθηκαν να υπηρετούν ως στρατιώτες της κατοχής επέλεξαν να πάρουν θέση και να μην “κάνουν το καθήκον τους”, να κοιτάξουν το τέρας στα μάτια, να παλέψουν, ακόμα και να πέσουν στο πλευρό των αήττητων νικημένων της Ιστορίας. Στο πλευρό εκείνων που, ενάντια στη ναζιστική-φασιστική κατοχή, την τυραννία, την πείνα, την εξαθλίωση, τη φυλακή, τα βασανιστήρια, τις συνοπτικές εκτελέσεις και το θάνατο της δεκαετίας του 1940 στην Αθήνα, πάλεψαν για λεύτερη πατρίδα και πανανθρώπινη τη λευτεριά, για έναν κόσμο στο μπόι των ονείρων και των ανθρώπων.

L77
Αθήνα, καλοκαίρι 2018

[1] “Οι αντάρτες δεν προσκυνούν (μάχες του ΕΛΑΣ και της ΟΠΛΑ στην κατεχόμενη Θεσσαλονίκη)” και “Μια απόφαση μάχομαι μέχρι το τέλος. Θεσσαλονίκη 1946-47.” Κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Διάδοση
[2] Απόσπασμα από το “Οι Παρτιζάνοι των Αθηνών Έβγαιναν από το Σπίτι και Έβλεπαν Παντού Πτώματα”. Μια κουβέντα με τον Γιάννη Ξύδα και τον Ξενοφώντα Βαρδαρό για το ντοκιμαντέρ Παρτιζάνοι των Αθηνών. Κείμενο των Τάσου Θεοφίλου και Άννας Νίνη για το vice.com.
[3] Απόσπασμα από το “Οι Παρτιζάνοι των Αθηνών: ένα ντοκιμαντέρ κάλεσμα σε αγώνα” που δημοσιεύθηκε στο δεύτερο τεύχος της εφημερίδας Έφοδος στον Ουρανό και στην αφίσα για την προβολή-παρουσίαση των Παρτιζάνων των Αθηνών στο Πολυτεχνείο (27/6/18), που συνδιοργανώθηκε από την Ταξική Αντεπίθεση (Ομάδα Αναρχικών και Κομμουνιστών) και Συντρόφους-Συντρόφισσες.

 

 

Εισήγηση της Προλεταριακής Πρωτοβουλίας (μέλος του κινηματικού εκδοτικού εγχειρήματος Los Solidarios) στην εκδήλωση “Το ιταλικό μωσαϊκό της Αυτονομίας τη δεκαετία του ‘70” στα πλαίσια του 1ου Παγκρήτιου Ελευθεριακού Φεστιβάλ Βιβλίου (Ρέθυμνο, πλ. Μικρασιατών 4-5-6 Μάη 2018) που διοργανώθηκε από το Laboratorio Influenza, τη συλλογικότητα Azadi και την Αναρχική συλλογικότητα Οκτάνα.

Καλησπέρα και από μένα. Καταρχήν να ευχαριστήσουμε τους συντρόφους και τις συντρόφισσες από το Ρέθυμνο, το Ηράκλειο και τα Χανιά που μας κάλεσαν στο 1ο Παγκρήτιο Ελευθεριακό Φεστιβάλ Βιβλίου. Από την πλευρά μας, νοιώθουμε την ανάγκη ν΄ αφιερώσουμε την παρουσία μας στο Φεστιβάλ στο Σύντροφο μας και Φίλο μας Χρήστο Πολίτη, ιδρυτικό μέλος του κινηματικού εκδοτικού εγχειρήματος Los Solidarios, ο οποίος πριν από το πρόωρο και αναπάντεχο χαμό του στις 11 Μάρτη, ήταν αυτός που μας προέτρεψε για τη συμμετοχή μας σ’ αυτήν την εκδήλωση.

Όσον αφορά καθαυτό το ζήτημα της αποψινής εκδήλωσης, σε σχέση με την περίοδο που αναφερόμαστε -τη δεκαετία του ‘70 συγκεκριμένα-, δυο πράγματα συμπληρωματικά για τη μεταπολεμική περίοδο που είχε προηγηθεί στην Ιταλία, που κατά τη γνώμη μας έχουν μια αξία ιδιαίτερη. Αναφερθήκανε και από τους συντρόφους [της Οκτάνα] κάποια στοιχεία που φωτίζουν το τι είχε προηγηθεί στη χώρα, πριν τη δεκαετία του ‘70. Ένα βασικό στοιχείο που έπαιξε σημαντικό ρόλο για τη συγκρότηση όχι μόνο του χώρου και του ιδεολογικού ρεύματος της Αυτονομίας αλλά και ευρύτερα του ριζοσπαστικού-επαναστατικού κινήματος που αναπτύχθηκε στην Ιταλία από τα τέλη της δεκαετίας του ‘60, το οποίο από την πλευρά μας θεωρούμε και το τελευταίο πραγματικά οργανωμένο, μαζικό, προλεταριακό κίνημα που προσπάθησε να κάνει την Επανάσταση στην Ευρώπη τον 20ο αιώνα. Έχει να κάνει με τη στάση του Κομμουνιστικού Κόμματος [PCI] μεταπολεμικά στην Ιταλία. Κάποια πράγματα πολύ βασικά ειπώθηκαν ήδη, ένα που αξίζει ν’ αναφερθεί γιατί δείχνει χαρακτηριστικά την πολιτική που σκόπευε ν’ ακολουθήσει και ακολούθησε το Κομμουνιστικό Κόμμα, το 1948 μετά την απόπειρα δολοφονίας από ένα νεαρό φασίστα του γενικού γραμματέα του Παλμίρο Τολιάτι, κι ενώ χιλιάδες εργάτες, κομμουνιστές και μη, είχαν ήδη βγει στους δρόμους της εξέγερσης και της απόπειρας ανατροπής του αστικού καθεστώτος -που είχε εγκαθιδρυθεί στην Ιταλία υπό την καθοδήγηση και την προστασία των Αμερικάνων- η εντολή και προτροπή του ίδιου του Τολιάτι, που κάλεσε από το κρεβάτι του νοσοκομείου, ραδιοφωνικά, τους εξεγερμένους “να γυρίσουν στα σπίτια τους”, ήταν και το γεγονός μετά το οποίο ήταν ξεκάθαρο, περισσότερο ή λιγότερο, στην εργατική Τάξη και τα ευρύτερα λαϊκά στρώματα, ότι το Κομμουνιστικό Κόμμα στην Ιταλία δεν έβαζε πλέον το ζήτημα της Επανάστασης, της ρήξης με το αστικό καθεστώς. Έβαζε πλέον, σιγά σιγά όλο και πιο ξεκάθαρα, έννοιες όπως αυτές της “ειρηνικής συνύπαρξης”, της κοινοβουλευτικής προσπάθειας κατάκτησης της κυβέρνησης μέσω των εκλογών κλπ. Ειπώθηκε και πριν, τα χρόνια του ‘50 και του ‘60, τα οποία αυτά ήταν τα πραγματικά μολυβένια χρόνια για τον λαό στην Ιταλία κι όχι η δεκαετία του ‘70, όπως το θέαμα και τα ΜΜΕ έχουν προσπαθήσει να χαρακτηρίσουν τη δεκαετία του ‘70, χρόνια με νεκρούς απεργούς σε διαδηλώσεις, με αγώνες για τη στέγαση, για την κάλυψη των βασικών πρωταρχικών αναγκών, σε μια χώρα πραγματικά κατεστραμμένη μετά τον Πόλεμο, βομβαρδισμένη από τους Αγγλοαμερικάνους αλλά και από τους Γερμανούς κατά την αποχώρηση με την καταστροφή πολλών υποδομών. Ένα άλλο βασικό στοιχείο έχει να κάνει με τους αγώνες που είχαν αρχίσει ν’ αναπτύσσονται σ’ όλη τη δεκαετία του ‘60, που κορυφώθηκαν στα τέλη της, κι ενώ ήδη έχει προηγηθεί ο φοιτητικός Μάης του ‘68 που ξέσπασε στη Γαλλία και γενικεύτηκε και σ’ άλλες ευρωπαϊκές χώρες και όχι μόνο, με μια ιδιαιτερότητα: ο Μάης του ‘68, όπως ειπώνεται, στην Ιταλία κράτησε πάνω από δέκα χρόνια. Επίσης, το εργατικό φθινόπωρο του ‘69, με τις εργατικές εξεγέρσεις και απεργίες, με διαδηλώσεις σ’ όλα τα μεγάλα βιομηχανικά κέντρα, κυρίως στο Βορρά, οι οποίες μπορεί να πει κάποιος ότι ήταν οι πρώτες ενδείξεις για το τι θ’ ακολουθούσε.

Απέναντι σ’ αυτήν την απόπειρα των εργατικών και των ευρύτερων λαϊκών στρωμάτων ν’ ανακτήσουν έστω και τα ελάχιστα απ’ αυτά που τους στερούνταν, το ιταλικό Κράτος με την ανοιχτή συνέργεια των Αμερικάνων προστατών του και των Ευρωπαίων συμμάχων του, αλλά -αξίζει ν’ αναφερθεί αυτό- και με τη συνδρομή παρακρατικών φασιστών της ελληνικής Χούντας, έβαλε μπροστά το σχέδιο που έμεινε ιστορικά γνωστό ως Στρατηγική της Έντασης, με πρώτη ενέργεια [στις 12 Δεκέμβρη του ‘69] τη σφαγή του Κράτους στην πλατεία Φοντάνα του Μιλάνου, μια πολύνεκρη βομβιστική ενέργεια την οποία το Κράτος και οι υπηρεσίες του προσπάθησαν να χρεώσουν στους αναρχικούς, που οδήγησε και στο θάνατο του αναρχικού Τζουζέπε Πινέλλι, ο οποίος εκπαραθυρώθηκε από την κεντρική Αστυνομική Διεύθυνση του Μιλάνου, και σε μια πρώτη φάση προσπάθησαν να το παρουσιάσουν σαν αυτοκτονία και όχι δολοφονία. Το συγκεκριμένο γεγονός όπως έχει αποτυπωθεί σε βιογραφίες, κείμενα, συνεντεύξεις κλπ διάφορων αγωνιστών συντρόφων, τόσο κομμουνιστών όσο και αναρχικών, είτε αυτόνομων είτε και μελών ένοπλων οργανώσεων όπως οι Κόκκινες Ταξιαρχίες [Brigate Rosse (ΒR)], η Πρώτη Γραμμή [Prima Linea] κλπ, ήταν το γεγονός το οποίο κάποιος μπορεί να ισχυριστεί ότι λειτούργησε σαν καταλύτης στις συνειδήσεις ιδιαίτερα της νέας εργατικής Τάξης και γενικότερα της νεολαίας. Μιας συνείδησης που έλεγε ότι “εδώ πέρα, ζούμε σε κατάσταση ακήρυχτου πολέμου, το Κράτος χρησιμοποιεί ανοιχτά πλέον τη βία τοποθετώντας βόμβες στους δρόμους, και αυτό δεν γίνεται τυχαία, γίνεται για να ξαναγυρίσει ο κόσμος στα σπίτια του, στις δουλείες του”, για “ν’ αδειάσουν οι δρόμοι” όπως έλεγαν χαρακτηριστικά και προέτρεπαν οι φασίστες, οι υπόγειοι σύμμαχοι της Χριστιανοδημοκρατίας. Απ’ αυτά τα γεγονότα αρχίζει να σχηματοποιείται ένα κίνημα με πιο στέρεες βάσεις, με διάφορες ιδεολογικές και πολιτικές αναφορές, μέσα στο οποίο εξελίχτηκε παίρνοντας διάφορες οργανωτικές μορφές και σχήματα και το κίνημα της Αυτονομίας.

Σε σχέση με τα πρώτα εκείνα χρόνια, νομίζω ότι αξίζει να διαβαστεί ένα μικρό απόσπασμα από τη μπροσούρα με μια συνέντευξη του Σαλβατόρε Ριτσάρντι, ο οποίος αποτελεί μια χαρακτηριστική φιγούρα εκείνων των χρόνων. Ο Ριτσάρντι για χρόνια στρατεύτηκε και συμμετείχε, ήταν από τους πρωταγωνιστές της συγκρότησης της Εργατικής Αυτονομίας στη Ρώμη και στη συνέχεια, το 1977 εντάχτηκε στις Κόκκινες Ταξιαρχίες. Λέει λοιπόν:

“Η γέννηση των ομάδων προκύπτει γύρω στο ’69, η Εργατική Εξουσία (Potere Operaio [Po]), η Συνεχής Αγώνας (Lotta Continua [Lc]) που είναι οι μεγάλες ομάδες, αλλά και η Εργατική Πρωτοπορία (Avanguardia Operaia [Ao]) που σχηματίζεται στη Ρώμη και μια μυριάδα άλλων μικρότερων ποσοτικά μ-λ ομάδων και κομμάτων, καθώς και το Manifesto-Κόμμα Προλεταριακής Ενότητας (Partito d’ Unita Proletaria [Pdup]), που αρχικά για μια περίοδο θ’ αποτελέσει μια ομάδα και στη συνέχεια θα μείνει μόνο η εφημερίδα. Όλες αυτές οι ομάδες θα προσπαθήσουν ν’ αντιπροσωπεύσουν αυτήν την κινηματική πραγματικότητα που έχει αρχίσει να σχηματίζεται και αποτελείται από πάρα πολλές Επιτροπές σε εργοστάσια και άλλους εργασιακούς χώρους. Επιζητούν λοιπόν αυτήν την αντιπροσώπευση, και για μια περίοδο στοχεύουν πολύ στη ριζοσπαστικότητα της δράσης, στη σύγκρουση με την αστυνομία στις διαδηλώσεις κτλ. Κατά κάποιον τρόπο, δεν βγαίνει στην επιφάνεια η αντίθεση ανάμεσα σ’ αυτήν την αντιπροσώπευση και τη φύση αυτού του κινήματος. Αυτό γιατί η μορφή της πάλης, μια μορφή πολύ σκληρή και πολύ ισχυρή -και αυτό είναι ένα ζήτημα που κατά τη γνώμη μου πρέπει να λαμβάνουμε υπ’ όψη μας και σήμερα- γιατί μερικές φορές η εξτρεμιστική μορφή της πάλης, η σύγκρουση στις διαδηλώσεις, οι ξυλοδαρμοί, οι συλλήψεις κτλ. μπορεί να επικαλύψει την ένδεια των περιεχομένων. Όπως και να έχει, η Ποτέρε Οπεράιο και η Λόττα Κοντίνουα κάνουν δύο πράγματα που μπορούν να θεωρηθούν σίγουρα θετικά. Γενικεύουν τη σύγκρουση, αφού τη φέρνουν ακόμα και στο πιο μικρό χωριό, σε μέρη που πιθανώς η συνοικιακή επιτροπή δεν έχει τη δύναμη να χτιστεί ενώ η οργάνωση έχει αυτή τη δύναμη. Κλιμακώνουν το επίπεδο της σύγκρουσης π.χ. στις φυλακές, όπου ειδικά η Λοττα Κοντίνουα θα κάνει σπουδαία δουλειά, ανεβάζοντας το επίπεδο της σύγκρουσης, η οποία θα φτάσει και στα πιο απομακρυσμένα σημεία. Έπειτα όμως θα εγκαταλείψει. Και αυτό είναι κάτι πολύ άσχημο. Η Ποτέρε Οπεράιο θα διαλυθεί το ’73. Προωθούν πάντως και γενικεύουν τη σύγκρουση. Με τις δυνάμεις της τάξης, με την αστυνομία και το κράτος, δημιουργώντας τους ένα πραγματικό κόστος. Έτσι, αυτή η αντιπροσώπευση φαίνεται να λειτουργεί, να ταιριάζει σ’ αυτό το τόσο ριζοσπαστικό κίνημα. Στην πραγματικότητα, τα περιεχόμενα δεν είναι και τόσο ξεκάθαρα. Πέρα από την Ποτέρε Οπεράιο, που ήταν το κόμμα της εξέγερσης, μιας εξέγερσης που τελικά ποτέ δεν ξεκαθαρίστηκε. Η Λόττα Κοντίνουα δεν είναι ξεκάθαρο πού ακριβώς βρίσκεται, αφού στοχεύει συνέχεια σ’ έναν πολύ μετωπικό αντιφασισμό, οπότε και λιγότερο ταξικό. Μέχρι το σημείο να βλέπει κάθε ενέργεια της πολιτικής των αφεντικών, του κεφαλαίου κτλ. σαν ένα βήμα για τον Φανφασισμό [από τ’ όνομα του χριστιανοδημοκράτη Φανφάνι], σαν κάτι που συνδέεται μ’ αυτόν το φασισμό, τονίζοντας πολύ τον κίνδυνο πραξικοπήματος. Κάτι που δεν ίσχυε, αφού το σχέδιο που εξελισσόταν ήταν η αιχμαλωσία των συνδικάτων και του Κομμουνιστικού Κόμματος μέσα στο καπιταλιστικό έδαφος και όχι το πραξικόπημα.

Στη συνέχεια όμως, αυτή η διαφορά ανάμεσα στα περιεχόμενα και τις μορφές βγαίνει στην επιφάνεια. Η Ποτέρε Οπεράιο το ’73 θα αυτοδιαλυθεί. Οι μισοί θα ενταχθούν στην αυτονομία και οι άλλοι μισοί θα περάσουν στις ένοπλες οργανώσεις. Η Λόττα Κοντίνουα θ’ αρχίσει να χάνει κομμάτια, μέχρι που το ’76 καταρρέει και χωρίζεται στα δύο: ένα κομμάτι θα φτιάξει την Προλεταριακή Δημοκρατία (Democrazia Proletaria [Dp]) που θα κατέβει και στις εκλογές ενώ ένα άλλο θα φτιάξει την Πρώτη Γραμμή (Prima Linea [Pl]) ή θα ενταχθεί στον χώρο της αυτονομίας” [1]

Tο συγκεκριμένο απόσπασμα περιγράφει αρκετά περιεκτικά αυτά τα πρώτα χρόνια της συγκρότησης αυτού του κινήματος. Η διάλυση των δύο συγκεκριμένων μαζικών πολιτικών οργανώσεων που αναφέρονται, που δρούσαν σ’ όλη σχεδόν την Ιταλία, δηλαδή είχανε μέλη, βάσεις, γραφεία κλπ σ’ όλες σχεδόν τις μεγάλες πόλεις θα οδηγήσει σε διαφορετικές επιλογές. Οι επιλογές των συντρόφων και των συντροφισσών που συμμετείχαν σ’ αυτές τις μαζικές οργανώσεις και όχι μόνο, θα είναι διαφορετικές. Ένα μεγάλο κομμάτι τους θα είναι κι αυτό που θα συγκροτήσει αυτό που ονομάστηκε Εργατική Αυτονομία. Έχει μεγάλη σημασία -κατά τη γνώμη μου- και το γεγονός που αναφέρθηκε και στην εισαγωγή από τους συντρόφους, ποια ήταν τα υποκείμενα που συγκρότησαν και δημιούργησαν την Αυτονομία. Αναφέρθηκε πριν η νέα εργατική Τάξη, που άρχισε να μπαίνει στα κάτεργα της καπιταλιστικής παραγωγής ήδη από τη δεκαετία του ‘50 και με κορύφωση από τα μέσα του ‘60 κι έπειτα. Μια νέα εργατική Τάξη, στη μεγάλη της πλειοψηφία αποτελούμενη από εσωτερικούς μετανάστες, από τον υπανάπτυκτο Νότο στον ανεπτυγμένο-βιομηχανοποιημένο Βορρά, ως επί το πλείστον νεολαιίστικη ηλικιακά, που δεν κουβάλαγε το σύνδρομο της προδομένης επανάστασης, όπως ονομαζόταν η στάση του Κομμουνιστικού Κόμματος αμέσως μετά την πτώση του Φασισμού και το τέλος του Πολέμου, μια νέα εργατική Τάξη που συμπύκνωνε αυτό που ζήταγε στο σύνθημα που στη συνέχεια έγινε και τίτλος του βιβλίου του Νάνι Μπαλεστρίνι: Τα Θέλουμε Όλα.

Αυτή η αμφισβήτηση ξεκινάει πρωταρχικά μέσα στους χώρους δουλειάς κυρίως στις μεγάλες αυτοκινητοβιομηχανίες, στις χημικές βιομηχανίες, στις ναυπηγοεπισκευαστικές ζώνες στη Γένοβα και τα άλλα μεγάλα λιμάνια καθώς και στο Μιλάνο, στο Τορίνο, στη Fiat, στην Pirelli, σ’ όλα αυτά τα μεγάλα εργοστάσια, μέσα στα οποία το πρόσωπο, ο κόσμος του Κεφαλαίου παρουσιάζεται στην πιο ωμή, στην πιο εκμεταλλευτική μορφή, αυτή της αλυσίδας παραγωγής, εκεί που ο άνθρωπος εργάτης γίνεται απλά ένα εξάρτημα της μηχανής. Όλα αυτά θα δημιουργήσουν ένα κλίμα όχι μόνο διεκδίκησης καλύτερων συνθηκών, καλύτερων μισθών, περισσότερων διαλειμμάτων, που από εκεί, συνήθως από τέτοια “μικρά” σε εισαγωγικά ζητήματα ξεσπάνε μεγαλύτερες συγκρούσεις, αλλά αυτό που βγαίνει συνέχεια στην επιφάνεια, σε κάθε ευκαιρία, είναι η ολική εναντίωση αυτής της νέας εργατικής Τάξης ν’ ακολουθήσει τις νόρμες, τους ρυθμούς παραγωγής που επιβάλλονταν από το ιταλικό Κεφάλαιο, από την ιταλική αστική Τάξη, η οποία ήδη αρχές της δεκαετίας του ‘70 είχε μπορέσει ν’ αναβαθμίσει το ρόλο της, σε μια χώρα που είχε βγει ηττημένη από τον Πόλεμο, και να συγκροτήσει αυτό που ειπώθηκε και πριν, το “ιταλικό θαύμα”, το made in Italy, να γίνει εξαγωγική χώρα, βασισμένη βέβαια σε μισθούς άθλιους, σε σύγκριση μ’ αυτούς των άλλων τότε βιομηχανοποιημένων χωρών.

Οι μορφές που προκύπτουν οργανωτικά μέσα στους ίδιους τους χώρους δουλειάς έρχονται σε άμεση σύγκρουση με τον επίσημο συνδικαλιστικό μηχανισμό, ο οποίος ελέγχεται από το συνδικάτο CGIL του Κομμουνιστικού Κόμματος, Το πρώτο ζήτημα που τίθεται και δημιουργεί και τις πρώτες ρήξεις, το πρώτο αίτημα προς το ίδιο το συνδικάτο είναι ότι “πλέον αυτοί που θα μας εκπροσωπούν στις διαπραγματεύσεις είτε με τον εκάστοτε εργοδότη, είτε με το υπουργείο, την κυβέρνηση κλπ δεν μπορεί να είναι άλλοι από τους ίδιους τους εργάτες που πρέπει να προέρχονται ο καθένας μέσα από έναν χώρο δουλειάς”, σπάζοντας έτσι την αντιπροσώπευση, το γραφειοκρατικό ρόλο της διαμεσολάβησης, καθιστώντας πρωταγωνιστές τους ίδιους τους εργάτες και τις εργάτριες. Όλο αυτό το ξέσπασμα που ξεκινάει κυρίως στην πόλη του Μιλάνου, και συγκεκριμένα σε εργοστάσια όπως αυτά της Pirelli, της Sit-Siemens, αλλά και στο Τορίνο, στην εμβληματική Fiat που αποτελεί και την “ατμομηχανή” του ιταλικού καπιταλισμού, όπου εκείνη την περίοδο δουλεύανε 120.000 εργαζόμενοι. Πολύ σύντομα, η σύγκρουση δεν θα περιοριστεί μέσα στα εργοστάσια, μιας κι εκεί εντοπιζόταν το πραγματικό όριο των εργατικών-συνδικαλιστικών αγώνων, ότι ακόμα κι όταν είναι νικηφόροι περιορίζουν τις διεκδικήσεις και την καλυτέρευση των συνθηκών ζωής μέσα στο χώρο δουλειάς. Όμως τα προβλήματα και οι ανάγκες, όπως πολύ καλά γνωρίζουμε όλοι δεν περιορίζονται μόνο εκεί, στο οκτάωρο ή στο όποιο ωράριο της δουλειάς, αλλά επεκτείνονται σ’ όλη της διάρκεια της μέρας και της ζωής. Έτσι, αρχίζουν να προκύπτουν ή μάλλον καλύτερα να πολλαπλασιάζονται, γιατί ήδη μεγάλα κομμάτια της εργατικής Τάξης στις μητροπόλεις, στη Ρώμη, στο Μιλάνο κλπ, έχουν αρχίσει να καταλαμβάνουν κτίρια για να καλύψουν τις στεγαστικές ανάγκες τους μιας και η έλλειψη στέγης -η οποία εν μέρει είχε δημιουργηθεί και από τους βομβαρδισμούς του Πολέμου- αποτελούσε ένα πεδίο από το οποίο θυσαύριζαν συγκεκριμένοι μεγαλοκαπιταλιστές, ιδιοκτήτες και κατασκευαστές πολυκατοικιών, σε συνεργασία πάντα με τα υπουργεία. Η άμεση μαζική απάντηση που δίνεται, κυρίως στη Ρώμη αλλά όχι μόνο, είναι η κατάληψη πάρα πολλών κτιρίων για την επίλυση του στεγαστικού προβλήματος. Ένα άλλο πεδίο του Αγώνα, όπου τίθεται πραγματικά σε αμφισβήτηση από το άλφα ως το ωμέγα η καπιταλιστική τάξη και η αστική κουλτούρα είναι ο χώρος των πανεπιστημίων αλλά κι εκείνος των σχολείων. Ειπώθηκε πριν, το γεγονός του ανοίγματος της πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση από τη δεκαετία του ‘60 κι έπειτα, που αποτέλεσε και τον τρόπο με τον οποίο στα πανεπιστήμια πλέον δεν είχαν πρόσβαση μόνο τα παιδιά των μεγαλοαστών, των μεσοαστών και των μικροαστών, αλλά μπορούσανε ακόμα και τα παιδιά των εργατών να έχουν πρόσβαση σε μια ανώτερη εκπαίδευση. Δεν είναι τυχαίο ότι στη νεοσύστατη τότε σχολή Κοινωνιολογίας του Τρέντο φοίτησε ένα κομμάτι απ’ όσους στη συνέχεια θα συγκροτούσαν τον πρώτο πυρήνα των Κόκκινων Ταξιαρχιών.

Σε σχέση με την Αυτονομία πιο συγκεκριμένα, νομίζω ότι έχει αξία να ειδώνεται, να γίνεται αντιληπτή ως ένα κομμάτι ενός ευρύτερου ριζοσπαστικού-επαναστατικού κινήματος. Γιατί πολλές φορές, τουλάχιστον από την πλευρά της καθεστωτικής αφήγησης, αυτό που προσπαθούν πραγματικά να θάψουν είναι ο πολύπλευρος τρόπος με τον οποίο αγωνίστηκαν οι προλετάριοι και οι προλετάριες εκείνα τα χρόνια στην Ιταλία και να παρουσιάσουν όλη αυτό το κομμάτι της Ιστορίας ως ένα λουτρό αίματος χωρίς καμία λογική επεξήγηση, λες και όλοι αυτοί οι νεκροί και όλοι αυτοί οι τραυματίες δεν ήτανε αποτελέσματα που προκύψαν από το διεξαγόμενο κοινωνικό-ταξικό πόλεμο αλλά ήταν γέννημα κάποιων παράφρονων δολοφόνων. Και μιας και αναφερόμαστε σε θανάτους και αίμα, νομίζω ότι αξίζουν -γιατί συμπυκνώνουν την έκταση και την ένταση αυτής της συγκεκριμένης δεκαετίας αλλά και της περιόδου που ακολούθησε- μερικοί αριθμοί:

“Από το 1969 και μέχρι το 1989 διώχθηκαν και φυλακίστηκαν, κατηγορούμενοι για γεγονότα σχετιζόμενα με την ένοπλη πάλη, 4.087 άνθρωποι. Τα μέλη των κομμουνιστικών και αναρχικών ένοπλων οργανώσεων που είτε δολοφονήθηκαν κατά τη διάρκεια ένοπλων συμπλοκών, είτε εκτελέστηκαν εν ψυχρώ από τα κρατικά κατασταλτικά σώματα, είτε πέθαναν στις φυλακές ή την πολιτική εξορία ανέρχονται σε 68. Οι νεκροί κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων –δολοφονημένοι κυρίως από τις ειδικές δυνάμεις– υπολογίζονται ανάμεσα σε 40 και 50 ενώ άλλοι τόσοι είναι οι σύντροφοι και οι συντρόφισσες που έχασαν τη ζωή τους από τα φασιστικά τάγματα εφόδου. Έπειτα, οι σφαγές του Κράτους μέσω της αδιάκριτης τοποθέτησης βομβών σε πλατείες, σιδηροδρομικούς σταθμούς και αμαξοστοιχίες προκάλεσαν το θάνατο σε τουλάχιστον 140 άτομα. Για κανέναν απ’ όλους αυτούς του νεκρούς, το αστικό Κράτος δεν ανέλαβε ποτέ καμία πολιτική ευθύνη επιλέγοντας να κινηθεί με βάση τη συσκότιση, τη διαστρέβλωση, τον αποπροσανατολισμό.

Από την άλλη πλευρά αντίθετα, η ένοπλη πάλη κατά τη διάρκεια της ίδιας περιόδου αποτέλεσε την πηγή του θανάτου –είτε μέσω εκτελέσεων είτε λόγω ατυχημάτων– για 131 άτομα και γι’ όλες αυτές τις ενέργειες υπήρξε διεκδίκηση ή ανάληψη της πολιτικής ευθύνης. Και αυτό από μόνο του είναι ένα στοιχείο το οποίο μαρτυράει πολλά για την άβυσσο που χωρίζει την αγωνιστική-επαναστατική ηθική από την αστική-κρατική ηθικολογία περί του δήθεν σεβασμού της υπέρτατης αξίας της ανθρώπινης ζωής.”[2]

Από τα μέσα της δεκαετίας του ‘70, όπου πλέον η ιταλική οικονομία, ιδιαίτερα από το ‘73 κι έπειτα με την πετρελαϊκή κρίση, όπου γενικά ο διεθνής καπιταλισμός αρχίζει να μπαίνει σε μακρούς ρυθμούς ύφεσης, αυτό φυσικά αντανακλάται και στην Ιταλία, η οποία αποτελεί και οργανικό κομμάτι του δυτικού καπιταλισμού, αρχίζει να βγαίνει στην επιφάνεια η κρίση. Αρχίζουν αρχικά να διαμορφώνονται και στη συνέχεια να μπαίνουν ανοιχτά από τις αστικές δυνάμεις, κυρίως από τη Χριστιανοδημοκρατία, συνθήματα όπως “λιτότητα”, “να ξεπεράσουμε όλοι μαζί την κρίση” κλπ πράγματα που έχουμε ακούσει πολλές φορές στην Ιστορία, και τα έχουμε ακούσει κι εδώ πολλές φορές και πρόσφατα. Αυτό που πρέπει να τονιστεί για εκείνη την περίοδο είναι ότι πλέον το Κομμουνιστικό Κόμμα στην Ιταλία έχει διακηρυγμένη θέση, έπειτα από το συνέδριο του ‘73 αν δεν κάνω λάθος, την πρόθεση του να προσπαθήσει να μπει στην κυβέρνηση σε συνεργασία με την Χριστιανοδημοκρατία, υπό την ηγεσία πλέον του Ενρίκο Μπερλιγκουέρ, ο οποίος και δηλώνει ανοιχτά ότι το παράδειγμα της Χιλής ήταν τόσο έντονο που δεν θα μπορούσε να στοχεύει σε κάτι άλλο. Αυτή η ανοιχτή διακήρυξη από την πλευρά του Κομμουνιστικού Κόμματος που έμεινε ιστορικά γνωστή ως ιστορικός συμβιβασμός, βρήκε απέναντι της την ενταντίωση και την αντίσταση από μεγάλα κομμάτια της εργατικής Τάξης, και κυρίως της νέας εργατικής Τάξης. Προφανώς, ο τρόπος με τον οποίο αυτή η εναντίωση, αυτή η αντίσταση καταγράφηκε δεν ήταν ομοιόμορφος. Χωρίς να επεκταθούμε στον τρόπο με τον οποίο υπήρξε αυτή η αντίσταση από άλλα κομμάτια, αλλά περιοριζόμενοι στο χώρο της Αυτονομίας αξίζει ν’ αναφερθεί ότι εκείνα τα χρόνια όλα τα κομμάτια της διακηρύττουν ανοιχτά την εναντίωση τους και την εχθρότητα τους απέναντι στην πολιτική γραμμή του Κομμουνιστικού Κόμματος, σε πολλές προκηρύξεις τους το Κ που σήμαινε Κομμουνιστικό έμπαινε σε εισαγωγικά, πολλές φορές προκύπτει μετωπική σύγκρουση στις διαδηλώσεις ανάμεσα στις αυτόνομες ομάδες περιφρούρησης και την περιφρούρηση του Κομμουνιστικού Κόμματος. Αποκορύφωμα, ή μάλλον καλύτερα μια αρκετά χαρακτηριστική στιγμή αυτής της σύγκρουσης ανάμεσα στην Αυτονομία και το ευρύτερο ριζοσπαστικό-επαναστατικό κίνημα με το Κομμουνιστικό Κόμμα θ’ αποτελέσουν τα γεγονότα το Φλεβάρη του ‘77 στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης, όταν ο γενικός γραμματέας του συνδικάτου CGIL, του συνδικάτου του Κομμουνιστικού Κόμματος Λουτσιάνο Λάμα αποπειράται να μιλήσει μέσα στο κατειλημμένο Πανεπιστήμιο. Οι συγκρούσεις που θ’ ακολουθήσουν θα είναι πολύ σφοδρές και θα είναι η πρώτη φορά που ο μηχανισμός περιφρούρησης του Κομμουνιστικού Κόμματος θ’ αναγκαστεί να υποχωρήσει ηττημένος.

Τα γεγονότα που έχουν προηγηθεί, είναι μια περίοδος που ήδη, και αυτό είναι κατά τη γνώμη μου ένα ιστορικό δεδομένο και όχι άποψη, σε σχέση με το πολυσυζητημένο ζήτημα της βίας και της χρήσης της, σ’ όλα τα κείμενα που μπορεί ν’ ανατρέξει κάποιος πλέον και στα ελληνικά, γιατί υπάρχει πλέον μια αρκετά ευρεία βιβλιογραφία και στα ελληνικά, αποδεικνύουν ότι οι όποιες διαφωνίες, πολιτικές διαφοροποιήσεις ως προς τον τρόπο οργάνωσης και αγώνα κλπ, δεν έμπαιναν για το αν έπρεπε να χρησιμοποιείται βία ή όχι, αλλά έμπαιναν γύρω από τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να χρησιμοποιείται η βία, ζητήματα κατά κάποιο τρόπο διαχρονικά, που έχουν τεθεί πολλές φορές στο διεθνές επαναστατικό κίνημα. Ο τρόπος με τον οποίο θ’ απαντήσει σ’ αυτό το ερώτημα η Αυτονομία διαφέρει, όχι μόνο σε πολιτικό επίπεδο που κι αυτό αποτυπώνεται, με την έννοια ότι θα υπάρξει από ένα σημείο και μετά ένα κομμάτι της Αυτονομίας το οποίο θα προσπαθήσει να φτιάξει μια Οργάνωση με την έννοια ενός οργανωμένου πολιτικού σχηματισμού, με μια ενιαία πολιτική γραμμή σ’ όλες τις πόλεις κλπ. Μια προσπάθεια που τελικά θ’ αποτύχει πάρα πολύ γρήγορα. Αυτό θα είναι και το κομμάτι που θα ονομαστεί Οργανωμένη Αυτονομία. Ένα άλλο μεγάλο κομμάτι, ίσως η πλειοψηφία του αυτόνομου κινήματος, που χαρακτηριζόταν ως η διάχυτη αυτονομία θα περιοριστεί σε μια πολιτική που μπορεί να χαρακτηριστεί ως πιο εδαφικοποιήμενη, πιο συνδεδεμένη με συγκεκριμένους χώρους δουλειάς, σπουδών, στις συνοικίες κλπ, αλλά χωρίς να θέτει ανοιχτά ζήτημα συνολικής αμφισβήτησης ή προσπάθειας συγκρότησης κάποιας κεντρικής πολιτικής οργάνωσης. Απ’ την άλλη, έχει μεγάλη σημασία να γίνει αντιληπτό το γεγονός ότι η Αυτονομία δεν αποτέλεσε ένα διαχωρισμένο πολιτικό ρεύμα μέσα σ’ όλο αυτόν τον ανεμοστρόβιλο που σηκώθηκε εκείνα τα χρόνια στην Ιταλία. Αυτό είναι κάτι που αποδεικνύεται και από τις βιογραφίες των ίδιων των ανθρώπων που πρωταγωνίστησαν σ’ αυτά τα γεγονότα. Είναι πάρα πολλές οι περιπτώσεις συντρόφων και συντροφισσών που ξεκίνησαν την πολιτική τους δράση μέσα από σχηματισμούς, όπως οι εργατικές Επιτροπές, τα σχήματα στις γειτονιές κλπ, που σχετίζονταν με το χώρο της Αυτονομίας και από ένα σημείο κι έπειτα, όταν η σύγκρουση πλέον είχε κορυφωθεί, με την έννοια του τρόπου με τον οποίο το Κράτος αντιμετώπιζε την όποια πολιτική αμφισβήτηση του, δηλαδή με δρακόντειους νόμους, αυστηροποίηση των ποινών στον κώδικα ποινικής δικονομίας, μ’ έναν από τους πρώτους αντιτρομοκρατικούς νόμους που αντέγραφε τον αντίστοιχο της Δυτικής Γερμανίας και με συνθήκες κράτησης επιδεινωμένες, μέσα σ’ αυτή τη συνθήκη ένα μεγάλο κομμάτι όλου αυτού του κόσμου θα κάνει την επιλογή να περάσει πλέον στην ένοπλη αμφισβήτηση, κυρίως μέσα από την ένοπλη οργάνωση Prima Linea, που ακόμα και τ’ όνομα της αντανακλούσε αυτή τη λογική: Prima Linea σημαίνει Πρώτη Γραμμή και προέκυπτε από το ότι η συντριπτική πλειοψηφία των μελών της προερχόταν από τις αυτόνομες ομάδες περιφρούρησης του κινήματος, και η οποία θα βάλει μια διαφορετική πολιτική ανάλυση της κατάστασης, τουλάχιστον σε σύγκριση με την αντίστοιχη που γινόταν από τις Κόκκινες Ταξιαρχίες. Όλος αυτός ο συγκεκριμένος πολιτικός χώρος θα είναι εκείνος από τον οποίο θα προκύψουν θεωρητικές έννοιες που -κατά βάση- μπορούν και είναι χρήσιμες μέχρι και σήμερα, όπως αυτές του κοινωνικού εργοστασίου, του κατακερματισμού της παραγωγής κλπ. Είναι τα χρόνια που αρχίζει να σχηματοποιείται αυτό που αργότερα ονομάστηκε παγκοσμιοποίηση της παραγωγής, όταν οι μεγάλες αυτοκινητοβιομηχανίες και όχι μόνο αρχίζουν να φεύγουν σταδιακά, να παίρνουν την παραγωγή τους από την Ιταλία και να την μεταφέρουν στην Λατινική Αμερική, στην Ασία, και αργότερα και στην ανατολική Ευρώπη. Χρόνια που η παραγωγή κατακερματίζεται σε μικρούς χώρους δουλειάς με λίγους εργαζόμενους, κάτι το οποίο προφανώς καθιστά πολύ πιο δύσκολη την οργάνωση σε σύγκριση με τα μεγάλα εργοστάσια και τις μεγάλες βιομηχανίες.

Παράλληλα, μέσα σ’ όλη αυτήν τη σύγκρουση ανοίγονται όλα τα ζητήματα που μπορεί κάποιος να θεωρήσει προταγματικά ως απελευθερωτικά: είτε τα ζητήματα που έχουν να κάνουν με την πατριαρχία και τα προτάγματα του φεμινισμού, είτε με τα ζητήματα της ψυχιατρικής και τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται οι ψυχικές ασθένειες. Πραγματικά δεν υπάρχει πεδίο της κοινωνικής ζωής που να μην τέθηκε σε αμφισβήτηση. Προσπαθώντας κάπως να κωδικοποιήσουμε τη συγκεκριμένη περίοδο, το 1977 θα ξεκινήσει αρχικά με ισχυρές φοιτητικές κινητοποιήσεις, σε μια απ’ αυτές, στις 12 Μάρτη στην Μπολόνια η αστυνομία θ’ ανοίξει πυρ σκοτώνοντας έναν κομμουνιστική φοιτητή, τον Φραντσέσκο Λορούσσο, οπότε και ξεσπάνε γενικευμένες συγκρούσεις στη Μπολόνια και σ’ όλες τις πόλεις, με αποκορύφωμα την πορεία που θα γίνει λίγες μέρες αργότερα στη Ρώμη, όπου συμμετείχαν εκατοντάδες χιλιάδες σύντροφοι και συντρόφισσες απ’ όλη την Ιταλία, μια πορεία που έμεινε στην ιστορία τόσο για την μαζικότητα της όσο και την επιθετικότητα της -κατά τη διάρκεια εκείνης της μέρας θα χτυπηθούν και θα καταστραφούν τράπεζες, κρατικά ιδρύματα, κομματικά γραφεία, θα λεηλατηθούν οπλοπωλεία στο κέντρο της Ρώμης- αυτή η συγκεκριμένη διαδήλωση θ’ αποτελέσει κατά κάποιο τρόπο σημάδι αυτού που στη συνέχεια κάποιοι θα ονομάσουν μιλιταριστική στροφή, με πιο χαρακτηριστικό τον Τόνι Νέγκρι, άνθρωποι οι οποίοι βέβαια μέχρι πριν λίγα χρόνια εκθείαζαν τις βίαιες ενέργειες, άνθρωποι που δεν προέρχονταν από την εργατική Τάξη αλλά ήταν ανώτερης κοινωνικής Τάξης όντας καθηγητές πανεπιστημίου και οι οποίοι αρχίζουν να σχηματοποιούν τον τρόπο με τον οποίο θ’ απεμπλακούν από τις όποιες ποινικές ευθύνες για το ρόλο τους εκείνα τα χρόνια. Το 1978, η επιχείρηση, η απαγωγή και η εκτέλεση του Άλντο Μόρο, ο οποίος και αποτελούσε στην ουσία τον χριστιανοδημοκράτη πρωταγωνιστή της οικοδόμησης του ιστορικού συμβιβασμού μαζί με τον κομμουνιστή Μπερλιγκουέρ, θ’ αποτελέσει το γεγονός που θ’ απομακρύνει ακόμα περισσότερο τις Κόκκινες Ταξιαρχίες τόσο από το χώρο της Αυτονομίας όσο και από το ευρύτερο κίνημα, κομμάτια του οποίου παίρνουν θέση “ούτε με το Κράτος, ούτε με τις BR”.
Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν υπήρξαν και πολλά κομμάτια της Αυτονομίας, κυρίως στο Βορρά και ιδιαίτερα στην περιοχή του Βένετο, που έκαναν άλλες επιλογές, που συνέχισαν να δρουν μαχητικά και ένοπλα, να χτυπάνε προϊσταμένους μικρών ή μεγάλων εργοστασίων, να δρουν στις γειτονιές τους με σχηματισμούς που ονόμαζαν Προλεταριακά Περίπολα, να χτυπάνε φασίστες και ναρκέμπορους στις προλεταριακές-λαϊκές γειτονιές, ν’ αναπτύσσουν με λίγα λόγια μια δράση που συνέχιζε να χρησιμοποιεί και βίαια μέσα. Ένα γεγονός το οποίο μπορούμε να πούμε ότι σχηματοποιεί κάπως τον τρόπο με τον οποίο το Κράτος προσπάθησε να ενοποιήσει όλο αυτό το ριζοσπαστικό-επαναστατικό κίνημα, το οποίο ήταν πραγματικά πλούσιο και το αποτελούσαν πάρα πολλές διαφορετικές συνιστώσες, όπως ειπώθηκε, από αναρχικούς μέχρι αυτόνομους, μαρξιστές-λενινιστές, τροτσκιστές, μαοϊκούς και όλων των ιδεολογικών ρευμάτων που γνωρίζουμε, από το ‘78 κι έπειτα αυτό που αποτυπώνεται σ’ όλες τις ιστορικές καταγραφές είναι μια πραγματική κλιμάκωση της βίας από την πλευρά του Κράτους, η οποία και πάλι θα οδηγήσει πολλούς και πολλές να “γυρίσουν σπίτια τους” αλλά και αρκετούς και αρκετές να συνεχίσουν τη δράση τους μέσα από (λίγο ή πολύ) κλειστές ένοπλες οργανώσεις, στις Κόκκινες Ταξιαρχίες, την Prima Linea και όχι μόνο.

Την ίδια περίοδο ιδρύονται και οι ειδικές φυλακές, πραγματικά κολαστήρια τα οποία αποτελούν πραγματικά μνημεία απανθρωπιάς και πόνου. Ήταν η βασική προσπάθεια με την οποία το Κράτος προσπάθησε να απομονώσει τους πολιτικούς κρατούμενους από τους κοινωνικούς κρατούμενους, να τους παρουσιάσει ως κάποιους φρενοβλαβείς που στρέφονται ενάντια σ’ όλη την κοινωνία, και κυρίως ν’ αποτρέψει τις πάρα πολλές εξεγέρσεις και αποδράσεις που είχαν προηγηθεί όλα τα προηγούμενα χρόνια. Είναι η ίδια περίοδος στην οποία αρχίζει από ένα κομμάτι καθηγητών, οι οποίοι μπορούν να χαρακτηριστούν και ως θεωρητικοί της Αυτονομίας, από τον Τόνι Νέγκρι και όχι μόνο, να σχηματοποιείται αυτό που στη συνέχεια θα παρουσιαστεί από το ίδιο το Κράτος ως διαχωρισμός. Ένα σχήμα που πραγματικά είναι αντι-ιστορικό, που προσπαθεί να παρουσιάσει μια ιστορία με κακούς και καλούς, με “πολεμοχαρείς” και “δημιουργικούς”, και στην ουσία ν’ αποκρύψει την πραγματικότητα του γεγονότος ότι η βία που αποτυπώθηκε εκείνα τα χρόνια ήταν προϊόν των οξυμένων κοινωνικών-ταξικών αντιθέσεων. Η θέσπιση τελικά από το Κράτος, μερικά χρόνια αργότερα, του νόμου “περί διαχωρισμού και μετάνοιας”, θα είναι και αυτή μέσω της οποίας θα αποδεκατιστούν στην κυριολεξία τόσο οι διάφοροι πολιτικοί σχηματισμοί της Αυτονομίας, οι διάφορες Επιτροπές κλπ, όσο και οι ένοπλες Οργανώσεις. Αξίζει ν’ αναφερθεί ένα στοιχείο το οποίο πολλές φορές δεν αποτυπώνεται αρκετά με μια σαφήνεια, έχει να κάνει με το τρόπο που γεννήθηκε, εξελίχτηκε και μαζικοποιήθηκε η Αυτονομία, που δεν είχε να κάνει ίσως τόσο με κατασταλαγμένες πολιτικές απόψεις και θέσεις, αλλά πήγαζε πραγματικά από την ανάγκη των ανθρώπων, και κυρίως των νεολαίων, να καλύψουν τις ανάγκες τους και τις επιθυμίες τους. Δεν είναι τυχαίο ότι ακόμα και οι καταλήψεις ως τρόπος πολιτικής και πολιτιστικής δράσης και έκφρασης γεννιούνται μέσα από την Αυτονομία και πολλά από τα πράγματα που ίσως σήμερα φαίνονται κοινότυπα και τετριμμένα, αποτέλεσαν δημιούργημα αυτών των ανθρώπων, των ανδρών και των γυναικών που έδρασαν μέσα από το κίνημα της Αυτονομίας.

Συνήθως όλες αυτές οι εξιστορήσεις τελειώνουν κάπου εκεί στα τέλη της δεκαετίας του ‘70, νομίζω ότι έχει μια σημασία να δούμε και τι επακολούθησε τελικά, πέρα από το γεγονός ότι χιλιάδες άνθρωποι βρέθηκαν έγκλειστοι πολιτικοί κρατούμενοι στις φυλακές του ιταλικού Κράτους. Πολλοί βρέθηκαν αυτο-εξόριστοι, κυρίως στη Γαλλία, η οποία εκείνα τα χρόνια τουλάχιστον παρείχε άσυλο, αναγνωρίζοντας την πολιτική φύση των αδικημάτων. Η αλήθεια είναι ότι η δεκαετία του ‘80 θ’ αποτυπώσει την ευρύτητα αυτής της ήττας. Μια ήττα που δεν αφορούσε μόνο την Αυτονομία, ή μόνο τις ένοπλες Οργανώσεις, ή μόνο το Κίνημα, αφορούσε συνολικά την εργατική Τάξη. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η περίοδος που αρχίζει η “εξάρθρωση” βασικών πυρήνων και της Prima Linea και των ΒR στο Τορίνο, αλλά και αυτόνομων σχηματισμών, συμπίπτει με την περίοδο που ο Ανιέλι, o ιδιοκτήτης της Fiat επιλέγει για να εξαπολύσει την αναδιάρθρωση, αρχικά με δεκάδες απολύσεις εργατών σεσημασμένων ως “ταραχοποιών” και στη συνέχεια με μαζικές απολύσεις, οι οποίες ήταν πραγματικά χιλιάδες και αποτέλεσαν το τίμημα που έπρεπε να πληρώσει η εργατική Τάξη στην Ιταλία για να μπορέσει η Fiat να παραμείνει ανταγωνιστική στην παγκόσμια αγορά.

Η δεκαετία του ‘80 αποτέλεσε την περίοδο που αρχίζει να μορφοποιείται αυτό που στην Ελλάδα ακολούθησε περίπου μια δεκαετία αργότερα, όταν ο Κωστόπουλος ήρθε και μας ξεβλάχεψε όπως είπε…Εκεί πέρα, αυτό το σχήμα είχε αρχίσει να το φτιάχνει ο γνωστός σε όλους μας Σίλβιο Μπερλουσκόνι μέσα από τα ιδιωτικά τηλεοπτικά κανάλια που του είχε χαρίσει ο φίλος του -που πέθανε τελικά φυγόδικος, καταδικασμένος για σκάνδαλα, στην Τυνησία- τότε πρωθυπουργός και ηγέτης του Ιταλικού Σοσιαλιστικού Κόμματος, Μπετίνο Κράξι, ο οποίος μέσα από την ιδιωτική τηλεόραση που βρέθηκε στα χέρια του δωρεάν άρχισε να φτιάχνει όλη αυτή την “κουλτούρα” που γνωρίζουμε όλοι, της σκουπιδοτηλεόρασης, των “αξιών” του άκρατου ατομικισμού, της προσωπικής ανέλιξης, τέλος πάντων όλων αυτών που γνωρίζουμε όλοι και δε νομίζω ότι έχει μεγάλη σημασία να τα ξαναλέμε…

Όπως και να έχει, η ήττα ήταν βαριά αλλά δεν σήμαινε ότι εξαφανίστηκε κυριολεκτικά ότι υπήρχε στην Ιταλία από οργανωτικά σχήματα, πολιτικές ομάδες κλπ. Η δεκαετία που ακολούθησε, η δεκαετία του ‘90 και αφού στη δεκαετία του ‘80 συνεχίστηκε η όποια πολιτική δράση πολύ πιο περιορισμένη και σε πολύ πιο δύσκολες συνθήκες, είναι χαρακτηριστικό ότι κάπου εκεί στα τέλη της δεκαετίας του ‘80 και τις αρχές της δεκαετίας του ‘90 βασικό σύνθημα για ένα τουλάχιστον κομμάτι της Αυτονομίας γίνεται το να βγούμε από το γκέτο, εννοώντας την περιθωριοποίηση τόσο τη συλλογική-πολιτική αλλά όσο και την ατομική απομόνωση, τα προσωπικά προβλήματα και αδιέξοδα. Δεν είναι τυχαίο οτι τα περισσότερα Κοινωνικά Κέντρα και οι Καταλήψεις που υπάρχουν ακόμα και σήμερα σε πολλές μεγάλες πόλεις της Ιταλίας δημιουργήθηκαν κάπου εκεί στα τέλη του ‘80 με αρχές ‘90.

Κάπου στα μέσα της δεκαετίας του ‘90, και με την πολιτική εξουσία να βρίσκεται στην “κεντροαριστερά”, δηλαδή στους πολιτικούς απόγονους του Κομμουνιστικού Κόμματος, σε διάφορες πόλεις -με πιο χαρακτηριστικές εκείνες στη Βενετία, στο Μιλάνο, στη Ρώμη- οι “κεντροαριστεροί” δήμαρχοι επιλέγουν να προσπαθήσουν να μπουν σ’ ένα διάλογο με τα Αυτοδιαχειριζόμενα Κατειλημμένα Κοινωνικά Κέντρα, να προσπαθήσουν να τα νομιμοποιήσουν με προφανή σκοπό την αφομοίωση τους στο ευρύτερο περιβάλλον, αποστερώντας τους από τα όποια ανταγωνιστικά χαρακτηριστικά τους. Η αλήθεια είναι ότι σε πολλές από τις μεγάλες πόλεις οι Κατειλημμένοι Χώροι, τα Κοινωνικά Κέντρα που δεν θα ενδώσουν σ’ αυτό το τυράκι της εξουσίας θα είναι λίγοι. Τα αδιέξοδα όλης αυτής της πολιτικής επιλογής ανοιχτής συνδιαλλαγής με αστικούς θεσμούς, όπως είναι οι Δήμοι, θα φανούν στη συνέχεια, τον Ιούλη του 2001 στη Γένοβα, στον τρόπο με τον οποίο γκρεμίστηκαν οι αυταπάτες ότι η σύγκρουση μπορεί να είναι συμβολική, να γίνεται με συμβολικούς και όχι πραγματικούς όρους, αφού όπως απέδειξε το ιταλικό Κράτος, αλλά όπως έχει αποδείξει κάθε αστικό Κράτος, όταν βρίσκεται σε πραγματικά δύσκολη θέση, δεν επιτρέπει σε κανέναν ν’ αμφισβητήσει το μονοπώλιο του στην άσκηση βίας, ακόμα κι αν αυτή η αμφισβήτηση γίνεται συμβολικά.

Κλείνοντας και προσπαθώντας κάπως να συνοψίσουμε τι είναι αυτό που τελικά έδωσε και άφησε όλο αυτό το κίνημα της Αυτονομίας από εκείνα τα χρόνια, και για ποιο λόγο σαράντα χρόνια μετά αξίζει τον κόπο ν’ ασχολούμαστε μαζί της, τουλάχιστον όσον αφορά το δικό μας κίνημα εδώ στην Ελλάδα, και ανεξάρτητα από το πως μπορεί να αυτοπροσδιορίζεται ο καθένας -αναρχικός, αντιεξουσιαστής, αυτόνομος, κομμουνιστής κλπ- νομίζω ότι πολλές από τις πρακτικές μας, πολλοί από τους τρόπους που λαμβάνουμε τις αποφάσεις μας, φτιάχνουμε τις -κατειλημμένες και μη- υποδομές μας κλπ, είναι κατά κάποιο τρόπο γέννημα εκείνης της περιόδου κι εκείνου του συγκεκριμένου πολιτικού χώρου που έμεινε στην Ιστορία ως Εργατική Αυτονομία.

Αυτά τα λίγα…και σας ευχαριστούμε και πάλι όλους.

______________________________

[1] Salvatore Ricciardi: “Τι σήμαινε να είσαι 20 χρονών το 1960… Με το άλφα μικρό. Μια ζωή για την προλεταριακή αυτονομία”. Εκδ. Προλεταριακή Πρωτοβουλία. Αθήνα, 2015.

[2] Εισήγηση της Προλεταριακής Πρωτοβουλίας στη Bιβλιοπαρουσίαση “Μάριο Μορέττι. Ερυθρές Ταξιαρχίες. Μια Ιταλική Υπόθεση” (εκδ. Διάδοση) στην Αθήνα (Ελεύθερο Αυτοδιαχειριζόμενο Θέατρο Εμπρός, 3/12/2016).

 

Με τη παρουσία εκατοντάδων συντρόφων και συντροφισσών πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη 1 Φλεβάρη, στο κτίριο Γκίνη του Πολυτεχνείου, η εκδήλωση “Καπιταλιστική Κρίση-Πόλεμος-Καθεστώς Έκτακτης Ανάγκης. Πολιτική Συγκρότηση-Ταξική Οργάνωση-Επαναστατική Προοπτική. Aπό το Χθες στο Σήμερα”, με τη συμμετοχή του συντρόφου Μαουρίτσιο Φερράρι, μέλος του “ιδρυτικού πυρήνα” των Ερυθρών Ταξιαρχιών και πρώην πολιτικoύ κρατούμενου για 30 χρόνια στις ιταλικές φυλακές. Η εκδήλωση συνδιοργανώθηκε από την Ταξική Αντεπίθεση (Ομάδα Αναρχικών και Κομμουνιστών) και τις εκδόσεις ΜΟΛΟΤ με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου “Η Επανάσταση δεν είναι ένα επίσημο γεύμα. Μια συζήτηση με τον Μαουρίτσιο Φερράρι”.

Για σχεδόν 3 ώρες, ο σύντροφος όρθιος, με αστείρευτη ενέργεια και πολιτική διαύγεια αναφέρθηκε αναλυτικά σε μια αγωνιστική διαδρομή μισού αιώνα και ανέτρεξε εμπεριστατωμένα στις ρίζες της κοινωνικής πόλωσης και της προλεταριακής ριζοσπαστικοποίησης, στις διάφορες μορφές της πολιτικής συγκρότησης και της εργατικής οργάνωσης, στην επιρροή που ασκήθηκε από το διεθνές πλαίσιο των αντιαποικιακών-αντιιμπεραλιστικών αγώνων, στην όσμωση και τους κοινούς αγώνες μέσα στις φυλακές πολιτικών και κοινωνικών κρατούμενων, στο πέρασμα από τη σύγκρουση στο πεδίο Εργασίας-Κεφαλαίου στο συνολικότερο πεδίο της επίθεσης στην καρδιά του Κράτους. Χωρίς να υπαναχωρεί ούτε στιγμή από την αξία του ένοπλου αγώνα και της μαχητικής δράσης, την διαλεκτική σχέση τους με τον διαχρονικά εξελισσόμενο ταξικό πόλεμο και την ευρύτερη αντικαπιταλιστική-αντιιμπεριαλιστική πάλη, εντόπισε το 1980 ως το σημείο καμπής και δεν φοβήθηκε να αρθρώσει την λέξη “ήττα” σημειώνοντας ότι “η ήττα δεν αφορούσε μόνο τις Ερυθρές Ταξιαρχίες αλλά ολόκληρη την εργατική Τάξη”, και ήρθε μέσα από την καπιταλιστική αναδιάρθρωση, τους νόμους “περί διαχωρισμού και μετάνοιας” και το μόνιμο καθεστώτος έκτακτης ανάγκης που φτάνει ως τις μέρες μας. Όντας ακόμα ενεργός στο κίνημα, αναφέρθηκε αναλυτικά σε αγώνες που εξελίσσονται στην Ιταλία τα τελευταία χρόνια (αγώνες μεταναστών εργατών στον κλάδο του logistics, για το δικαίωμα στη στέγη, ενάντια στον πόλεμο κα).

Με τα λόγια του αλλά και συνολικά με την ολιγοήμερη αγωνιστική παρουσία του εδώ στην Αθήνα, -με τη συμμετοχή του στην συγκέντρωση στο Εφετείο ενάντια στην έκδοση του αγωνιστή από την Τουρκία Mehmet Dogan και την μοτοπορεία Αλληλεγγύης στον αναρχικό σύντροφο Γρηγόρη Τσιρώνη στις 2/2 καθώς και στη διεθνιστική-αντιφασιστική πορεία στο κέντρο της Αθήνας στις 3/2- με τη σεμνότητα του –το χαρακτηριστικό γνώρισμα κάθε ατόφιου αγωνιστή- και την αλύγιστη πίστη του στην επαναστατική προοπτική, ο σύντροφος Μαουρίτσιο μας πρόσφερε πολύτιμα πολιτικά διδάγματα και μαθήματα ζωής. Και όπως έγραψε κι ένας σύντροφος: Τέτοιοι άνθρωποι μόνο δύναμη κ ελπίδα μπορούν να δώσουν σε μας…

Σ’ ευχαριστούμε Σύντροφε!

ΥΓ: Τον Γενάρη του 2012, μετά την αποφυλάκιση του το 2004 έπειτα από 30 χρόνια εγκλεισμού, ο Μαουρίτσιο διώχθηκε -μαζί με άλλους 45 αγωνιστές και αγωνίστριες του κινήματος ΝΟ ΤAV- και προφυλακίστηκε, ενώ το Γενάρη του 2015 καταδικάστηκε -πρωτόδικα- από την ιταλική αστική δικαιοσύνη σε ποινή κάθειρξης 4 1/2 χρόνων, για τη συμμετοχή του -μαζί με χιλιάδες διαδηλωτές- στις μαζικές πολύωρες συγκρούσεις στις 27/6/11 και τις 3/7/11 με τις δυνάμεις καταστολής που φρουρούσαν το εργοτάξιο του Chiomonte στη Val di Susa της βόρειας Ιταλίας. Προσεχώς αναμένεται η εκδίκαση της υπόθεσης στο Εφετείο, όπου μια πιθανή επικύρωση της πρωτόδικης απόφασης ενδέχεται να οδηγήσει και πάλι τον 73χρονο σύντροφο, πίσω στα κελιά των ιταλικών φυλακών.

Ακολουθεί το link του ηχητικού αρχείου και η εισήγηση της εκδήλωσης.

https://soundcloud.com/taksiki-antepithesi/mferrari

**

Η Ταξική Αντεπίθεση (Ομάδα Αναρχικών και Κομμουνιστών) και οι εκδόσεις ΜΟΛΟΤ έχουν την χαρά να συνδιοργανώνουν την εκδήλωση “Καπιταλιστική Κρίση-Πόλεμος-Καθεστώς Έκτακτης Ανάγκης. Πολιτική Συγκρότηση-Ταξική Οργάνωση-Επαναστατική Προοπτική. Aπό το Χθες στο Σήμερα” φιλοξενώντας στην Αθήνα τον σύντροφο Μαουρίτσιο Φερράρι, μέλος του “ιδρυτικού πυρήνα” των Ερυθρών Ταξιαρχιών και πρώην πολιτικoύ κρατούμενου για 30 χρόνια στις ιταλικές φυλακές.

Η αποψινή εκδήλωση πραγματοποιείται με αφορμή την κυκλοφορία από τις εκδόσεις ΜΟΛΟΤ του βιβλίου “Η Επανάσταση δεν είναι ένα επίσημο γεύμα”. Μια συζήτηση με τον Μαουρίτσιο Φερράρι και εντάσσεται στη συνολικότερη στόχευση μας για πολιτική αυτομόρφωση, ιδεολογική συγκρότηση, υπεράσπιση της επαναστατικής μνήμης.

Αποτελεί κατά κάποιο τρόπο τη συνέχεια του διημέρου εκδηλώσεων Χθες, Σήμερα, Αύριο… Η Επανάσταση λέει: Ήμουν, είμαι και θα είμαι! που είχε διοργανώσει τον περασμένο Ιούνη στην Αθήνα -στα πλαίσια ανάπτυξης των διεθνιστικών πολιτικών επαφών και σχέσεων- η Ταξική Αντεπίθεση, με τη συμμετοχή του συντρόφου Αntonio P. (πρώην πολιτικού κρατούμενου για τη δράση των Ερυθρών Ταξιαρχιών). Οι εισηγήσεις εκείνου του διημέρου είναι δημοσιευμένες στο espivblog της ΤΑ ενώ στο τελευταίο τεύχος της πολιτικής επιθεώρησης ΜΟΛΟΤ υπάρχει, εκτός από την εισήγηση της πρώτης ημέρας και μια συζήτηση με τον Αντόνιο και άλλους συντρόφους από την κατάληψη Panetteria του Μιλάνου, που είχαν βρεθεί τον προηγούμενο Ιούνη στην Αθήνα.

Έχουμε την χαρά λοιπόν να βρισκόμαστε απόψε εδώ φιλοξενώντας τον Μαουρίτσιο, έναν σύντροφο, η πολιτική ζωή και η αγωνιστική διαδρομή του οποίου, αποτελούν -χωρίς ίχνος υπερβολής- ένα ζωντανό κομμάτι επαναστατικής προλεταριακής ιστορίας, ή όπως με την σεμνότητα που διακρίνει κάθε ατόφιο αγωνιστή λέει ο ίδιος “μια ακόμα ιστορία από αυτή των πολλών χιλιάδων προλετάριων, που έκαναν εκείνη την περίοδο αυτές τις επιλογές”. Έναν σύντροφο που έμελλε να είναι από το 1974 ο πρώτος πολιτικός κρατούμενος των Ερυθρών Ταξιαρχιών και να μείνει στην ιστορία του διεθνούς επαναστατικού κινήματος ως ο ερυθροταξιαρχίτης που διάβασε την προκήρυξη στην πρώτη δίκη στο Τορίνο, την άνοιξη του ‘76.

Όσον αφορά αυτή καθαυτή την έκδοση, στο βιβλίο περιλαμβάνεται η απομαγνητοφωνημένη μετάφραση ηχογραφημένων συζητήσεων που έγιναν στην κατάληψη Panetteria από το καλοκαίρι ως το φθινόπωρο του 2016. 40 χρόνια μετά, απ’ όταν ο Μαουρίτσιο στο δικαστήριο του Τορίνου γινόταν η συλλογική φωνή των ΕΤ προς το προλεταριάτο και το επαναστατικό κίνημα.

Μια πλούσια διήγηση που πιάνει το νήμα από τα τέλη του ’60 και μετά, κι ιδιαίτερα από τον Μάη του ’68 κι έπειτα, απ’ όταν σηκώθηκε στη Δύση ο επαναστατικός ανεμοστρόβιλος που –στην Ιταλία κράτησε για πάνω από 10 χρόνια– και ειδικά μετά από το εργατικό “θερμό” φθινόπωρο του ’69, σημάδεψε ανεξίτηλα όλα τα πεδία της ταξικά διαιρεμένης κοινωνίας, αγγίζοντας και επηρεάζοντας το σύνολο των κοινωνικών σχέσεων. Μια διήγηση που διατρέχει την ιδεολογική και υλική συνέχεια, την κόκκινη κλωστή που δένει τις ΕΤ με τους παρτιζάνους της προδομένης αντιφασιστικής Αντίστασης της δεκαετίας του ’40 και τους πρώτους αντάρτικους σχηματισμούς της δεκαετίας του ‘60, με τους GAP και τον Φελτρινέλι, με τη νέα εργαζόμενη βάρδια και την προλεταριακή νεολαία, αρχικά στα εργοστασιακά κάτεργα και τις λαϊκές συνοικίες του Μιλάνου και στη συνέχεια στον υπόλοιπο βορρά και τις άλλες ιταλικές μητροπόλεις. Αλλά και την έντονη επιρροή που θ’ ασκηθεί από το διεθνές πλαίσιο, από τους αντιαποικιακούς αγώνες, από τα “10, 100, 1000 Βιετνάμ”, από την ανάλυση και την δραστηριοποίηση της RAF που έφερνε, όπως και οι Weathermen στις ΗΠΑ, τον πόλεμο πίσω στις καπιταλιστικές-ιμπεριαλιστικές μητροπόλεις καθώς και την καθοριστική επιρροή από τα γραπτά των Τουπαμάρος, του Μαριγκέλα, του Τσε, του Μάο.

Παράλληλα, το πείραμα “ειρηνικού περάσματος στο σοσιαλισμό” θα πνιγεί στο αίμα του λαού της Χιλής από την αμερικανοκίνητη στρατιωτική δικτατορία του Πινοσέτ, την πρώτη νεοφιλελεύθερη χούντα με τα εγχειρίδια της σχολής του Σικάγου, από τις πολλές που θα επιβάλει από τότε κι έπειτα ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός –μέσω και των “προγραμμάτων δημοσιονομικής προσαρμογής” του ΔΝΤ- σε χώρες της καπιταλιστικής περιφέρειας, αποδεικνύοντας -για άλλη μια φορά στην πράξη- ότι η αστική Τάξη δεν πρόκειται ποτέ να παραδώσει αναίμακτα την Εξουσία της. Μέσα σ’ αυτή τη συνθήκη, τα πολιτικά συμπεράσματα γίνονταν υλικά και συμπυκνώνονταν στο πρόταγμα μάχης:

η πολιτική εξουσία έρχεται από την κάννη ενός τουφεκιού. Ποτέ ξανά χωρίς τουφέκι!

Η έκδοση περιλαμβάνει επίσης μια συζήτηση μαζί του εστιασμένη στο σήμερα, καθώς και μια συνέντευξή του στον μακροβιότερο πολιτικό κρατούμενο των ελληνικών φυλακών Δημήτρη Κουφοντίνα, το καλοκαίρι του 2014, όταν ο Μαουρίτσιο είχε βρεθεί και πάλι εδώ στην Αθήνα, καλεσμένος-ομιλητής στην εκδήλωση αλληλεγγύης με θέμα «οι μάχες του χθες, οι προκλήσεις του σήμερα» ενώ ολοκληρώνεται με την μετάφραση ιστορικών κειμένων από την περίοδο 1974-81, των Ερυθρών Ταξιαρχιών και όχι μόνο, από μέσα κι έξω από τις φυλακές.

Ο Μαουρίτσιο στη διήγηση του διανύει από τις απαρχές τους, τις συνθήκες της ριζοσπαστικοποίησης –στα εργοστάσια, στις συνοικίες, στις φυλακές– τις μορφές της πολιτικής συγκρότησης, τους -μαζικούς και τους συνωμοτικούς- όρους της ταξικής οργάνωσης μέσα κι έξω από τους χώρους δουλειάς, την προέλαση και την ακμή, την οπισθοχώρηση και την πτώση της τελευταίας μαζικής και πολιτικά οργανωμένης επαναστατικής απόπειρας του προλεταριάτου στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα.

Τα στοιχεία που ακολουθούν είναι χαρακτηριστικά και καταγράφουν ανάγλυφα την ένταση και την έκταση αυτής της επαναστατικής απόπειρας, της οποίας οι Ερυθρές Ταξιαρχίες -μια από τις μαζικότερες και μακροβιότερες ένοπλες κομμουνιστικές οργανώσεις του δυτικοευρωπαϊκού Αντάρτικου- αποτέλεσαν αναπόσπαστο και καθοριστικό κομμάτι.

Από το 1969 και μέχρι το 1989 διώχθηκαν και φυλακίστηκαν, κατηγορούμενοι για γεγονότα σχετιζόμενα με την ένοπλη πάλη, 4.087 άνθρωποι. Τα μέλη των κομμουνιστικών και αναρχικών ένοπλων οργανώσεων που είτε δολοφονήθηκαν κατά τη διάρκεια ένοπλων συμπλοκών, είτε εκτελέστηκαν εν ψυχρώ από τα κρατικά κατασταλτικά σώματα, είτε πέθαναν στις φυλακές ή την πολιτική εξορία ανέρχονται σε 68. Οι νεκροί κατά τη διάρκεια διαδηλώσεων –δολοφονημένοι κυρίως από τις ειδικές δυνάμεις– υπολογίζονται ανάμεσα σε 40 και 50 ενώ άλλοι τόσοι είναι οι σύντροφοι και οι συντρόφισσες που έχασαν τη ζωή τους από τα φασιστικά τάγματα εφόδου. Έπειτα, οι σφαγές του Κράτους μέσω της αδιάκριτης τοποθέτησης βομβών σε πλατείες, σιδηροδρομικούς σταθμούς και αμαξοστοιχίες προκάλεσαν το θάνατο σε τουλάχιστον 140 άτομα. Για κανέναν απ’ όλους αυτούς του νεκρούς, το αστικό Κράτος δεν ανέλαβε ποτέ καμία πολιτική ευθύνη επιλέγοντας να κινηθεί με βάση τη συσκότιση, τη διαστρέβλωση, τον αποπροσανατολισμό.

Από την άλλη πλευρά αντίθετα, η ένοπλη πάλη κατά τη διάρκεια της ίδιας περιόδου αποτέλεσε την πηγή του θανάτου –είτε μέσω εκτελέσεων είτε λόγω ατυχημάτων– για 131 άτομα και γι’ όλες αυτές τις ενέργειες υπήρξε διεκδίκηση ή ανάληψη της πολιτικής ευθύνης. Και αυτό από μόνο του είναι ένα στοιχείο το οποίο μαρτυράει πολλά για την άβυσσο που χωρίζει την αγωνιστική-επαναστατική ηθική από την αστική-κρατική ηθικολογία περί του δήθεν “σεβασμού της υπέρτατης αξίας της ανθρώπινης ζωής” .

Λέει ο Μαουρίτσιο σε κάποιο σημείο της διήγησης του: “θέλω να υπενθυμίσω εδώ πως εκείνη την περίοδο σε καμία περίπτωση οι ΕΤ δεν ήταν διαχωρισμένες από τις μάζες μιας και στην ουσία η οργάνωση απαρτιζόταν από εργάτες και όχι από κάποιου είδους διανοούμενους. Στην ουσία η οργάνωση σμιλεύτηκε από τις εμπειρίες μας μέσα στα εργοστάσια -εκεί μέσα επιλέξαμε να αγωνιστούμε και να γίνουμε ερυθροταξιαρχίτες, ήμασταν θα έλεγα τα προϊόντα της Τάξης μας”. Και έπειτα διαπιστώνει: “Οι ΕΤ πέθαναν όταν έχασαν την επαφή με τα εργοστάσια”.

Αυτήν την αναντίρρητη ιστορική-πολιτική αλήθεια προσπαθεί να σκεπάσει η αστική-μηντιακή βιομηχανία παραγωγής “μυστηρίου” και συνωμοσιολογικού θεάματος περί “τηλεκατευθυνόμενων Ταξιαρχιών”, μια βιομηχανία παραπληροφόρησης και λάσπης –κυρίως γύρω από την επιχείρηση Μόρο- που συντηρεί στη γειτονική χώρα ως τις μέρες μας πολιτικές, ακαδημαϊκές, εκδοτικές και δημοσιογραφικές καριέρες.

Μια αλήθεια άβολη, καταδικασμένη στη λήθη, τόσο από την “προοδευτική” διανόηση που με περίσσια αστική υπεροψία, δεν μπορεί να πιστέψει ότι “οι εργάτες μπορούν να φτάσουν σε τέτοια επίπεδα πολιτικής συγκρότησης και επιχειρησιακής οργάνωσης χωρίς να έχουν καθοδηγητές-καθηγητές”, όσο και από τους φιλελ–ελευθεριακούς κύκλους, που ερμηνεύουν κατά το δοκούν και ξορκίζουν τις ένοπλες επιλογές εκείνης της περιόδου, και ειδικότερα την ένοπλη πολιτική των ΕΤ, το πέρασμα από τη σύγκρουση στο πεδίο Εργασίας-Κεφαλαίου στο συνολικότερο πεδίο της επίθεσης στην καρδιά του Κράτους, ως κάτι το ξεκομμένο (φορεμένο από τα έξω και από τα πάνω) και εν τέλει καταστρεπτικό, για το εργατικό και το ευρύτερο ανταγωνιστικό-επαναστατικό κίνημα.

Μια διήγηση άβολη αυτή του Μαουρίτσιο, για την αστική Εξουσία και την ιστοριογραφία της, μια αλήθεια που μαρτυρά ότι τον πόλεμο τον είχε ήδη κηρύξει το ίδιο το αστικό Κράτος –που πολιτικά συμπυκνωνόταν στο κόμμα-καθεστώς της Χριστιανοδημοκρατίας, και οι ευρωαντλαντικοί σύμμαχοι και προστάτες του: με την αστυνομική βία που ήδη είχε αρχίσει ν’ αφήνει νεκρούς στους δρόμους απεργούς εργάτες, αντιφασίστες και άλλους αγωνιστές, με τη Στρατηγική της Έντασης, ή σωστότερα με τις στρατηγικές της έντασης, με τη νατοϊκή ομπρέλα των δικτύων Gladio και Stay Behind, με τις απόπειρες πραξικοπήματος στη μοναδική –εκείνη την περίοδο–, μαζί με τη Γαλλία, αστική-κοινοβουλευτική δημοκρατία της ευρωπαϊκής Μεσογείου, με τη χρησιμοποίηση και αξιοποίηση των φασιστών ως αυτουργούς στις σφαγές του Κράτους, από την βομβιστική επίθεση στην πλατεία Φοντάνα του Μιλάνου το Δεκέμβρη του ’69 κι έπειτα, με τη συμβολή και Ελλήνων φασιστών παρακρατικών της χούντας (σε μια περίοδο όπου το ιταλικό επαναστατικό κίνημα συμπαραστεκόταν έμπρακτα στις ελληνικές αντιδικτατορικές οργανώσεις και τα μέλη τους).

Σ‘ αυτήν την κήρυξη πολέμου –σ’ αντίθεση και ρήξη με τη γραμμή συναίνεσης και ενσωμάτωσης του ιταλικού ΚΚ, του μεγαλύτερου KK της δυτικής Ευρώπης και του ιστορικά συμβιβασμένου αυτοαποκαλούμενου ευρωκομμουνισμού (ιδεολογικό πρόγονο του οποίου αποτελεί και η εγχώρια μνημονιακή-νατοϊκή κυβερνώσα ευρωαριστερά του κεφαλαίου)– απ’ την άλλη πλευρά του οδοφράγματος, από το Δεκέμβρη του ‘69 και καθ’ όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του ’70, χιλιάδες άντρες και γυναίκες του εργαζόμενου λαού και της προλεταριακής νεολαίας, απάντησαν και με τα όπλα, και αγωνίστηκαν –από τις γραμμές των ΕΤ και των υπόλοιπων ένοπλων οργανώσεων και αυτόνομων ομάδων του κινήματος- πιστεύοντας βαθιά ότι μπορούν να κάνουν στην Ιταλία, στην συνοριογραμμή της μεταπολεμικής πυρηνικής “ειρήνης”, σ’ ένα από τα ευρωατλαντικά φυλάκια της Μεσογείου, σ‘ ένα από τα δυτικοευρωπαϊκά καπιταλιστικά κέντρα, εν μέσω “ψυχρού πολέμου”, την κομμουνιστική Επανάσταση. Σε μια ιστορική περίοδο που θα μπορούσε να ειπωθεί ότι οι πάνω δεν μπορούσαν να κυβερνήσουν όπως πριν και οι κάτω δεν ήθελαν πλέον να κυβερνηθούν. Σε μια περίοδο με την εργατική Τάξη, με τους αόρατους και της γης τους κολασμένους στο προσκήνιο, με το ανταγωνιστικό-επαναστατικό κίνημα σε ανάπτυξη.

Το 1980 θα χαρακτηριστεί ως η χρονιά της καμπής, η χρονιά που σηματοδοτεί την οπισθοχώρηση, την ήττα για το επαναστατικό κίνημα, αλλά και την εργατική Τάξη συνολικά. Μετά την απώλεια (απόρροια εσωτερικών διαφωνιών και διασπάσεων) της οργανωτικής-επιχειρησιακής ενότητας των ΕΤ, η οποία για χρόνια ανατρίχιαζε το καθεστώς, και με το μαζικό κίνημα σε υποχώρηση, με τον γραφειοκρατικό καθεστωτικό συνδικαλισμό του ΚΚ του Μπερλιγκουέρ να έχει ανακτήσει μερικά τον έλεγχο, καταδίδοντας και καταστέλλοντας -μέσα κι έξω από τα εργοστάσια- την αυτόνομη εργατική οργάνωση, η αστική Τάξη και το Κράτος της θα περάσουν στην αντεπίθεση: στη FIAT οι απολύσεις δεκάδων πρωτοπόρων αγωνιστών εργατών θ’ ανοίξουν το δρόμο στην αναδιάρθρωση, στις μαζικές απολύσεις, τις διαθεσιμότητες και την συνολική υποτίμηση της αξίας της εργατικής δύναμης. Στις φυλακές -παρά τους πολύχρονους αιματηρούς συλλογικούς αγώνες, παρά τις εξεγέρσεις, ακόμα και με την ολοκληρωτική καταστροφή ειδικών φυλακών, από τις Επιτροπές Αγώνα των πολιτικών και κοινωνικών κρατουμένων- το Κράτος θα καταφέρει να επιβάλει την εξοντωτική “κανονικότητα” των ειδικών φυλακών και των ειδικών συνθηκών κράτησης. Αναπόσπαστο κομμάτι του καθεστώτος έκτακτης ανάγκης θ’ αποτελέσουν και οι νόμοι περί “διαχωρισμού και μετάνοιας”, οι οποίοι και θα φροντίσουν για τα υπόλοιπα. Το κλείσιμο του συγκεκριμένου κύκλου Αγώνα θα έρθει -για χιλιάδες αγωνιστές και αγωνίστριες- με τρόπο οδυνηρό, τραγικό, ενίοτε απάνθρωπο και ανθρωποφάγο.

Ένας από τους συντρόφους του Μαουρίτσιο, ο τεχνικός στη Sit Siemens του Μιλάνου Μάριο Μορέττι είχε πει: δεν ζηλεύω τη θέση των “μετανοημένων”. Δεν θα ήθελα να ζω με τους εφιάλτες τους” ενώ ένας άλλος σύντροφός τους, ένας “αγρότης στη Μητρόπολη”, ο Πρόσπερο Γκαλινάρι είχε γράψει: “τέλος μιας ιστορίας. Η Ιστορία συνεχίζεται”…

Ο εχθρός που πολέμησε ο Μαουρίτσιο, οι σύντροφοι και οι συντρόφισσες του, το Ιμπεριαλιστικό Κράτος των Πολυεθνικών (SIM) –ή όπως κι αν θέλει να τον ονομάσει κάποιος– είναι ακόμα εδώ: συνεχίζει να καταδυναστεύει τις ζωές και να επιδεινώνει διαρκώς τις συνθήκες επιβίωσης για τα δισεκατομμύρια των προλετάριων, των ξεριζωμένων, των απόκληρων και των απόβλητων του καπιταλιστικού κάτεργου και του ιμπεριαλιστικού σφαγείου.

Στη Δύση το καθεστώς έκτακτης ανάγκης αποτελεί ήδη μονιμοποιημένη συνθήκη, ενώ οι περιφερειακές πολεμικές συγκρούσεις -από την Ουκρανία και τη Συρία μέχρι την Υεμένη- πυκνώνουν πάνω απ‘ όλη την ανθρωπότητα τα σύννεφα ενός ενδεχόμενου γενικευμένου πολέμου. Εδώ στην Ελλάδα, η καπιταλιστική επέλαση και το ιμπεριαλιστικό αλυσόδεμα εντείνονται, με την μνημονιακή συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ –μέσα στα πλαίσια των οξυμένων ενδοαστικών-ενδοιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών στα Βαλκάνια και την ανατολική Μεσόγειο- να καθιστά τη χώρα, σε προκεχωρημένο φυλάκιο-ορμητήριο των ΗΠΑ-ΝΑΤΟ και να βαθαίνει την στρατηγική συνεργασία με το κράτος-δολοφόνο του Ισραήλ. Την ίδια στιγμή, η νατοϊκή αναθέρμανση του Μακεδονικού ζητήματος βγάζει στο δρόμο όλο τον εθνικιστικό εσμό ενώ -όπως σ’ όλη την Ευρώπη και τις ΗΠΑ- ο ρατσισμός και ο πιο δόλιος καπιταλισμός, ο φασισμός σηκώνει και πάλι απειλητικά κεφάλι.

Μέσα σ’ αυτήν την συνθήκη, τα λόγια, οι ιδέες και οι απόψεις που θα μοιραστεί απόψε μαζί μας ο καλεσμένος μας, αποκτούν ακόμα μεγαλύτερη σημασία. Και αυτό, λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι ο Μαουρίτσιο -που δίχως ίχνος μετάνοιας μπορεί να κοιτάει τον κόσμο με το κούτελο ψηλά- μετά την αποφυλάκιση του το 2004, μετά από 30 χρόνια εγκλεισμού, συνεχίζει να συμμετέχει στο κίνημα και τους αγώνες των καιρών μας, πληρώνοντας το τίμημα αυτής της βαθύτατα πολιτικής στάσης ζωής και υπενθυμίζοντας χειροπιαστά στο σήμερα τα λόγια της κομμουνίστριας Ρόζας Λούξεμπουργκ: Η Επανάσταση λέει: ήμουν, είμαι και θα είμαι!

Ταξική Αντεπίθεση (Ομάδα Αναρχικών και Κομμουνιστών) | Εκδόσεις ΜΟΛΟΤ

taksiki-antepithesi.espivblogs.net | molot.espivblogs.net

Αθήνα, Γενάρης 2018

σημείωση: αντλήθηκαν στοιχεία από την εισήγηση της Προλεταριακής Πρωτοβουλίας στη βιβλιοπαρουσίαση “Μάριο Μορέττι. Ερυθρές Ταξιαρχίες. Μια Ιταλική Υπόθεση” (εκδόσεις Διάδοση) (Αθήνα, Δεκέμβρης 2016).