φώτο: ο Σαλβατόρε στο παράθυρο του Radio Onda Rossa,

στη συνοικία San Lorenzo της Ρώμης.

Σαλβατόρε,

Πριν από μερικές ημέρες μου είχε τηλεφωνήσει ο Πάολο. Με ενημέρωσε για την πτώση σου, για την κατάστασή σου, για τις δοκιμασίες σου. Υπέφερες πολύ, το ξέρω, το φαντάζομαι. Αυτά τα τραύματα είναι ανυπόφορα, όπως και η φυλακή με τις απομονώσεις της, την αγριότητα της, την αχρηστία της. Ακόμα είμαι συνταραγμένος από τον τρόπο που έπεσες. Δεν υπήρχαν νεότεροι σύντροφοι για να κρεμάσουν το πανό; Γνωρίζω το μηχανισμό: είναι το σχολείο που μας διαμόρφωσε, να προηγηθούμε όλων και παντού, με τίμημα το σπάσιμο μας και έτσι έγινε με εσένα…

Ο ιός με εμποδίζει σε πολλά πράγματα. Θα ήθελα να σε συνοδεύσω και στο μεταξύ να σου μιλήσω και να σου θυμίσω το παραθυράκι του κελιού σου στη φυλακή του Κούνεο, απ’ όπου φαινόταν χιονισμένο όλο το Μονβίζο. Ήταν ένας από τους λόγους για τους οποίους αποδεχόμουν την πρόσκληση σε δείπνο, όταν ήταν εφικτή η κοινωνικότητα. Μαζί με αυτή, οι αναμνήσεις της στράτευσης, της δικής σου και των συντρόφων σου.

Νοιώθω αρκετά φτωχός. Μου λείπει ο Πρόσπερο, μου λείπει ο Άντζελο Μπασόνε, ο Πικιούρα, ο Βικ και πολλοί άλλοι: ένας θλιβερός κατάλογος. Μένουν τα γραπτά σου που θα διαδώσουμε. Ξέρεις, εδώ και καιρό έχει πέσει πάνω μου η σιωπή, δεν είμαι πια ο γραφομανής εκείνων των καιρών ενώ και τα ποιήματα είναι σπάνια.

Παρατηρώ, ακούω, σιωπώ. Σίγουρα: είναι η ηλικία.

Καλό ταξίδι σύντροφε. Ευχαριστώ για όλα.

Μόλις ελευθερωθώ από τον ιό θέλω να φτάσω στο Μονβίζο για έναν ιδιαίτερο χαιρετισμό σε σένα και σε μένα τον ίδιο.

Σάντε Νοταρνικόλα

πηγή: Radio Onda Rossa (Ρώμη)

μετάφραση: κινηματικό εκδοτικό εγχείρημα Los Solidarios

Αθήνα, 10 Απρίλη 2020

 

Πολλοί νόμισαν ότι αφού χάθηκε αυτή η μάχη, είχε τελειώσει και ο αγώνας, μπερδεύοντας δυο πράγματα, γιατί η μάχη μπορεί να χαθεί, αλλά ο αγώνας δεν τελειώνει…

Salvatore Ricciardi

Xθες Πέμπτη 9 Απρίλη 2020, έφυγε από τη ζωή -έπειτα από ένα μήνα νοσηλείας- στη γενέτειρα του Ρώμη, ένας ξεχωριστός προλετάριος, ένας σεμνός κομμουνιστής, ένας παντοτινός αντάρτης: ο Σαλβατόρε Ριτσιάρντι.

Στη Μνήμη μας θα παραμείνουν βαθιά χαραγμένα το πλατύ χαμόγελο και η έμφυτη ανθρωπιά, η διαλεκτική αναλυτικότητα της σκέψης και η ανυποχώρητη αγωνιστικότητα του, γνωρίσματα που τον χαρακτήρισαν καθ’ όλη τη διάρκεια της πολυκύμαντης ζωής του.

Εκφράζουμε τα ειλικρινή συλλυπητήρια μας στην οικογένεια του και τα οικεία του πρόσωπα. Ενώνουμε τη φωνή μας μ’ εκείνες των συντρόφων και συντροφισσών στη Ρώμη και σ’ όλη την Ιταλία -όπου μέσα στην υπάρχουσα δυστοπική συνθήκη της πανδημίας και της κατάστασης έκτακτης ανάγκης- υψώνουν τις γροθιές τους για να χαιρετήσουν –όπως του πρέπει– έναν αγωνιστή, ο οποίος απέδειξε έμπρακτα και ακατάπαυστα ότι “η επανάσταση είναι ένα λουλούδι που δεν πεθαίνει ποτέ”…

Ακολουθούν δυο αποσπάσματα από την έκδοση με τη μεταφρασμένη απομαγνητοφώνηση δυο εκπομπών (που μεταδόθηκαν από το διαδικτυακό αντιεξουσιαστικό ραδιόφωνο Radiocane του Μιλάνου τον Ιούνη του 2014), η οποία τυπώθηκε στην Αθήνα από την τυπογραφική κολεκτίβα Rotta και κυκλοφόρησε από την Προλεταριακή Πρωτοβουλία τον Μάρτη του 2015 με τίτλο “Τι σήμαινε να είσαι 20 χρονών το 1960… Με το άλφα μικρό. Μια ζωή για την προλεταριακή αυτονομία”.

**

Ο Σαλβατόρε Ριτσιάρντι γεννήθηκε το 1940 στη Ρώμη. Μετά από τεχνικές σπουδές και παράλληλη δουλειά στην οικοδομή, το ’62 θ’ αρχίσει να εργάζεται ως τεχνικός στους σιδηροδρόμους. Θα δραστηριοποιηθεί συνδικαλιστικά στη Γενική Συνομοσπονδία Ιταλών Εργαζομένων [Cgil] και πολιτικά στο Σοσιαλιστικό Κόμμα Προλεταριακής Ενότητας [Psup]). Θα συμμετάσχει ενεργά στους φοιτητικούς και τους εργατικούς αγώνες που θα ξεσπάσουν το 1968 και το ’69. Στα χρόνια που θ’ ακολουθήσουν θα πρωταγωνιστήσει στην οικοδόμηση της αυτοοργάνωσης που αρχίζει να κερδίζει έδαφος τόσο στο σιδηροδρομικό κλάδο όσο και σ’ άλλους εργοστασιακούς χώρους. Μετά την πολύχρονη δραστηριοποίησή του στο χώρο της εργατικής αυτονομίας, το 1977 θα στρατευθεί στις Κόκκινες Ταξιαρχίες, στη ρωμαϊκή Φάλαγγά τους πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την “επιχείρηση Μόρο”. Θα συλληφθεί τον Μάρτη του 1980 και στα τέλη της ίδιας χρονιάς μαζί με συντρόφους του και άλλους συγκρατούμενούς του, θα οργανώσουν την εξέγερση στην ειδική φυλακή του Τράνι. Θα καταδικαστεί σε ισόβια και από το 1996 θα τεθεί σε καθεστώς “ημι-ελευθερίας”. Μετά από τριάντα χρόνια εγκλεισμού και ομηρίας, από τα τέλη του 2011 ζει ελεύθερος χωρίς περιοριστικούς όρους. Παραμένει ενεργός στο αντικαπιταλιστικό-ανταγωνιστικό κίνημα και εδώ και πολλά χρόνια συμμετέχει στο ιστορικό κινηματικό ραδιόφωνο της Ρώμης Radio Onda Rossa [Ράδιο Κόκκινο Κύμα].

**

Φώτο: Νυόρο (Σαρδηνία) 1981, στην ειδική φυλακή της οδού Badu ‘e Carros (μια από τις σκληρότερες, όμως ο συσχετισμός δυνάμεων επέτρεψε αυτή την εσωτερική φωτογράφηση στο προαύλιο. Όμως δεν κράτησε πολύ).

Πηγή: το blog Contromaelstrom που είχε δημιουργήσει και διατηρούσε ο Salvatore.

**

Το 2012 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Derive Approdi το βιβλίο του Maelstrom. Στιγμιότυπα ταξικής εξέγερσης και αυτοοργάνωσης στην Ιταλία (1960-1980), από το οποίο και ακολουθεί ένα μικρό απόσπασμα:

“Το κίνημα στο οποίο συμμετείχα και για το οποίο μιλάμε τώρα ήταν ένα φουσκωμένο ποτάμι αρκετά συμπαγές, αν και κολυμπούσαν μέσα του πάρα πολλά ψάρια με διαφορετικά χρώματα, διαφορετικές ιδέες και πρακτικές, συχνά εναντιωματικά μεταξύ τους. Η διαδρομή αυτού του ποταμιού στόχευε στη ριζική αλλαγή του υπάρχοντος, στην αποκαθήλωση του καπιταλιστικού συστήματος και του Κράτους του, στην οικοδόμηση μιας άλλης κοινωνίας που έπρεπε να εφευρεθεί, βασισμένη όμως στην άμεση δημοκρατία του προλεταριάτου. Ονομάζαμε αυτή τη διαδρομή “κομμουνισμό”. Μια επαρκής προοπτική για να συνεχίσουμε να κολυμπάμε όλοι και όλες μέσα στο ίδιο ποτάμι και προς την ίδια κατεύθυνση. Και οι ένοπλες οργανώσεις δεν ήταν άλλο από χώροι αυτού του ίδιου του ποταμιού. Δεν υπήρξε, ούτε θα μπορούσε να υπάρξει, ούτε “κεντρική δομή” ούτε “ένας και μοναδικός εγκέφαλος”. Ήμασταν όλοι σκεπτόμενα μυαλά, γι’ αυτό και παράγαμε πάρα πολλά όμορφα και ανατρεπτικά πράγματα […]. Το κίνημά μας διέρρηξε κάθε δεσμό με τον εθνικισμό, ο οποίος είχε μολύνει το εργατικό κίνημα τον εικοστό αιώνα. Το βλέμμα μας αποστρεφόταν κάθε σύνορο, σηκωνόμασταν στις μύτες των ποδιών μας για να κοιτάξουμε όλο και πιο μακρυά. Την προσοχή μας τραβούσε κάθε ρήξη στο διεθνές επίπεδο, το οποίο βλέπαμε μ’ αντίστοιχο ενδιαφέρον μ’ εκείνο για την κάθε ρήξη της καπιταλιστικής τάξης στο εσωτερικό. Ήμασταν πεπεισμένοι ότι το σφιχταγκάλιασμα ανάμεσα στον κομμουνισμό και τον εθνικισμό ήταν ένα είδος εγκλήματος κατά της ανθρωπότητας, όπως και κάθε άλλη βασισμένη στην ταυτότητα παλινόρθωση. Αυτό το έγκλημα εμπόδισε κάθε πραγματική σχέση ανάμεσα στο κλασικό εργατικό κίνημα και το δικό μας κίνημα. Ήμασταν πιο κοντά στον “αρχικό” κομμουνισμό, τον ανταγωνιστικό και διεθνιστικό, και όχι στον εθνικό-πατριωτικό του εικοστού αιώνα. Δίναμε περισσότερη σημασία στο διεθνές πλαίσιο και τις μεταβολές του απ’ ό,τι στις εσωτερικές πολιτικές αλχημείες του “παλατιού”. Θεωρούσαμε τους εαυτούς μας κομμάτι μιας διεθνούς σύγκρουσης, αν και όντας στενά δεμένοι με τις πραγματικότητες, τις εδαφικοποιημένες κι εκείνες στους χώρους δουλειάς […]. Οι μνήμες φυσικό είναι να βαραίνουν το φορτίο του παρελθόντος, να αφήνονται πίσω, να μη σου ανήκουν πια. Όχι. Τα γεγονότα αυτών των σελίδων, οι επιλογές εκείνου του κομματιού της γενιάς μου, τουλάχιστον όσο μ’ αφορά προσωπικά, δεν είναι βαλμένες στο σακούλι του παρελθόντος. Ζω μαζί τους. Είναι το παρόν, για εμένα. Δεν κάνω τα πράγματα που έκανα τότε, αλλά δεν τα πέταξα και μακριά μου με απέχθεια, απογοήτευση και τύψεις. Με συντροφεύουν, με βοηθάνε στη δύσκολη φουσκοθαλασσιά των καιρών που ζούμε. Λένε μερικοί: να κλείσεις πίσω σου για να πας παραπέρα. Θα μπορούσε να γίνει και αυτό, αλλά θα ήταν απαραίτητη πρώτα μια ανοιχτή και ευρεία συζήτηση, χωρίς διαστρεβλώσεις και προκαταλήψεις, που αποτελούν και το καθημερινό ψωμί αυτής της χώρας […].

Προλεταριακή Πρωτοβουλία

Αθήνα, 10 Απρίλη 2020

Εκδήλωση – Βιβλιοπαρουσίαση: Marco Capoccetti Boccia. Οδομαχίες, Αυτόνομοι χωρίς Αυτονομία από τις εκδόσεις red n’ noir. Με τη συμμετοχή του συγγραφέα.

Αθήνα: Σάββατο 30/11/19 στις 20.30 στην Κατάληψη Λέλας Καραγιάννη 37.

Θεσσαλονίκη: Κυριακή 1/12/19 στις 19.00 στην Κατάληψη Mundo Nuevo. Φιλίππου & Σιάτιστης.

αναδημοσίευση από rednnoir.gr

Τάσος Θεοφίλου.

 

Γιάννης Βλάσσης

Νοέμβρης 1973. Χρονολόγιο – Ανεπίδοτη Επιστολή.

Εκδόσεις RED n’ NOIR. Αθήνα, 2019.

[..]Η μόνη σκέψη που έκανα ήταν να προφυλαχτώ πίσω από τα σταματημένα αυτοκίνητα. Γύριζα πάνω κάτω σαν δαιμονισμένος με όλες τις αισθήσεις σε εγρήγορση, για ν’ αποκρυσταλλώσω μια σωστή και αντικειμενική εικόνα για το τι επικρατούσε μέσα σ’ αυτό το τρελό παιχνίδι της φωτιάς και του αγωνιστικού πάθους που κυριαρχούσε στους γύρω μου. Δεν μπορώ, μα την αλήθεια, δεν μπορώ να περιγράψω αυτό ακριβώς που έζησα και δεν μπορώ να δώσω μια αντικειμενική εξήγηση των αισθημάτων που βίωσα εκείνο το βράδυ[…]

(από το οπισθόφυλλο της έκδοσης)

ΙΙΙ
Το ιερατείο σε σύσκεψη μέσα σε καπνούς και με καφέδες.
Έρευνες που οδηγούνε σε άδεια βαγόνια.
Σελίδες ανάποδα γραμμένες.
Μηχανή χαλασμένη οι μυστικές υπηρεσίες.
Στόματα ερμητικά κλειστά.
Ο άνεμος σκορπά κίτρινα φύλλα.
Το ιερατείο έδωσε την κρίση του.
Ξανά το έργο από την αρχή.
Να τον πάνε πάλι στην ταράτσα.
Αυτός ημίγυμνος με πρησμένα πόδια.
Μπροστά τους στέκει ολόσωμος.
Το αντιφέγγισμά του εικόνα που τρομάζει.
«Δεν έχω τίποτα να πω. Όλος ο κόσμος δικός μου. Ελάτε, ελάτε να μετρηθούμε πάλι.»
Σηκώνει η θάλασσα βοριά τους βράχους μαστιγώνει.
Κυνηγάνθρωποι πίνουνε το αλκοόλ
τα χέρια τους ματώνουν μες στον περίγελό τους.
Το πληγωμένο σώμα του ζυμώνεται με τη συνείδησή του.

Αναδημοσίευση από το 61ο τεύχος (Νοέμβριος 2019)

του τετραμηνιαίου περιοδικού για την Τέχνη και τη Ζωή Μανδραγόρας

του Λεωνίδα Βαλασόπουλου

αφιερωμένο στη μητέρα μου Αμαλία και τον αδελφό μου Αλέξανδρο.

Παγωμένος με μάτια κλειστά

στην κάσα μου μέσα θα ‘μαι

με σκοτωμένα όνειρα οι τέσσερις

με πάνε να την αράξω.

Μ’ ένα παράπονο βαθύ

τον κόσμο αυτόν που έζησα

δεν μπόρεσα να τον αλλάξω¹

Ι.

Ο Γιάννης Βλάσσης έφυγε από τη ζωή –προδομένος από τη μεγάλη του καρδιά– παραμονές του περασμένου Δεκαπενταύγουστου, στις 14 Αυγούστου του 2019. Άφησε την τελευταία του πνοή στη Βαγία της Αίγινας, στον τόπο που εδώ και πάνω από σαράντα χρόνια αγάπησε και έκανε τόπο του, στον Αργοσαρωνικό, στη θάλασσα που τόσο λάτρεψε –τη «θάλασσα που είναι ερωμένη», όπως συνήθιζε να λέει…

Γεννημένος στη Νέα Ιωνία Αττικής –παραμονές του πολέμου και καταμεσής της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου– στις 10 Φλεβάρη του 1938. Τρίτο από τα πέντε παιδιά της προσφυγικής οικογένειας του τσαγκάρη Παντελή Βαλασόπουλου από την Κωνσταντινούπολη και της Αγγέλας (το γένος Αράπογλου) από τη Σμύρνη. Θα ζήσει τα παιδικά του χρόνια μέσα στην «πολιτεία του θανάτου και της πείνας», μέσα στην κατοχή, λίγο πιο πέρα από την Καλογρέζα και το μπλόκο της, κι έπειτα μέσα στα Δεκεμβριανά και τον εμφύλιο. Θα περάσει την εφηβεία του μέσα στην Ελλάδα της εθνικοφροσύνης και της αμερικανοκρατίας, υπό το κράτος-χωροφύλακα των «πιστοποιητικών κοινωνικών φρονημάτων». Από πολύ νωρίς θ’ αναγκαστεί να βγει στο δρόμο της βιοπάλης, δουλεύοντας στους αργαλειούς των υφαντουργείων του «ελληνικού Μάντσεστερ»².

Θα μυηθεί στο μαρξισμό από το νονό και θείο του Παναγιώτη Αράπογλου, στρατευμένο κομμουνιστή και μέλος του ΚΚΕ, ο οποίος –όπως και χιλιάδες άλλοι αγωνιστές και αγωνίστριες– «ανταμείφθηκε» για την ενεργό συμμετοχή του στην Αντίσταση ενάντια στο φασισμό-ναζισμό, για τον αγώνα του «για λεύτερη πατρίδα και πανανθρώπινη τη λευτεριά», με μια ζωή σε φυλακές και εξορίες, αρνούμενος ως το τέλος να υπογράψει «δήλωση μετάνοιας».

Όμως, ο Γ.Β –σε κάθε περίπτωση– μπορεί να χαρακτηριστεί ένας κατά κάποιον τρόπο αυτόφωτος και σίγουρα αυτοδίδακτος άνθρωπος. Ένας αριστερός νέος της μετεμφυλιακής Ελλάδας που ως «αντεθνικώς σκεπτόμενος» θα κληθεί –αυτός και οι οικείοι του– πολλάκις «διά υπόθεσίν του» από τις αρμόδιες αστυνομικές αρχές, θα υπηρετήσει τη στρατιωτική του θητεία σε τάγμα ανεπιθύμητων ως ημιονηγός, θα υποστεί τα κηρύγματα της «εθνικής διαπαιδαγώγησης» του γραφείου προπαγάνδας Α2 και με τα δυο μουλάρια που του είχαν ανατεθεί –και τα οποία είχε βαφτίσει Στάμο και Τζένη Καρέζη– θα οργώσει την επαρχιακή βόρεια Ελλάδα.

Τέκνο της ανάγκης και ώριμο τέκνο της οργής, θα αναμετρηθεί και θα συγχρωτιστεί με τον καιρό του, θα κάνει τις επιλογές του και μέσα στη «σύντομη άνοιξη» της δεκαετίας του ’60 θα χαράξει τη δική του διαδρομή, η οποία αναπόφευκτα θα ταυτιστεί με τους δρόμους της γενιάς του στους Λαμπράκηδες και τους πολιτιστικούς συλλόγους της εποχής εκείνης όπου «ψήφιζαν ακόμα και τα δέντρα…». Θα «λιώσει πολλά παπούτσια» στις διαδηλώσεις –πριν και κατά τη διάρκεια της έκρηξης των Ιουλιανών του 1965– ενάντια στο Παλάτι, το κράτος και το παρακράτος της Δεξιάς. Παράλληλα θα ανασάνει τον αναζωογονητικό αέρα από τα πρωτοπόρα πολιτιστικά ρεύματα της εποχής του. Θα διαβάσει πολλή εγχώρια και διεθνή ποίηση και λογοτεχνία και θα υπάρξει φανατικός αναγνώστης (και συλλέκτης) της Επιθεώρησης Τέχνης. Θα σχετιστεί με τους «αόρατους κύκλους των γραμμάτων και των τεχνών» και θα κάνει φίλους παντός είδους δημιουργούς (ανάμεσα τους ο Νίκος Καρούζος, ο Ντίνος Χριστιανόπουλος, ο Μάνος Λοΐζος, ο Γιώργος Μιχαηλίδης, ο Κωστής Παπακόγκος, ο Xρίστος Pουμελιωτάκης κ.ά.), ενώ –ήδη από την ενηλικίωσή του– αρχίζει και ο ίδιος να ασκείται και να πειραματίζεται με την ποιητική και λογοτεχνική γραφή.

Όχι τυχαία, θα συνεισφέρει σημαντικά στη λειτουργία του Ιωνικού Συνδέσμου, ο οποίος επί μακρόν συντέλεσε στην κοινωνική-πολιτιστική (αλλά εντέλει και πολιτική) συνδιαμόρφωση και ζύμωση πολλών προοδευτικών νέων Ιωνιωτών και Ιωνιωτισσών ενώ, επίσης διόλου τυχαία, θα εγκαταστήσει αφιλοκερδώς τις ηλεκτρολογικές εγκαταστάσεις στο νεοσύστατο και αντικαθεστωτικό Δημοτικό Θέατρο Νέας Ιωνίας, το οποίο και θα σφραγιστεί από τα όργανα της αμερικανοκίνητης απριλιανής χούντας.

Παρ’ όλα αυτά, και αντιλαμβανόμενος τον εαυτό του ως «αδογμάτιστο», θ’ αντιμετωπίσει καθ’ όλη τη διάρκεια του βίου του με κριτική διάθεση την έννοια της στρατευμένης τέχνης.

Κατά τη διάρκεια της χουντικής επταετίας, θα συμπαρασταθεί σε αντιστασιακούς αγωνιστές και αγωνίστριες και μέσα στον απόηχο του Μάη του ’68 –μαζί με τη σύντροφο της ζωής του Αμαλία (το γένος Βουγιούκα)– θα καταφέρουν, έπειτα από πολλές δυσκολίες, να πραγματοποιήσουν ένα πολυπόθητο ολιγοήμερο ταξίδι στο Παρίσι. Τα μερόνυχτα της εξέγερσης του Νοέμβρη του 1973 θα βρεθεί στο Πολυτεχνείο και τους δρόμους του κέντρου της Αθήνας, μαζί με τους χιλιάδες άλλους «μικρούς γαβριάδες που σαν σηκωθούν, υψώνουν θύελλες». Θα γλιτώσει τη σύλληψη κρυμμένος κάτω από ένα αυτοκίνητο στο πάρκινγκ απέναντι από την ΑΣΟΕΕ.

Μεταπολιτευτικά, θα παραμείνει ένας από τους χιλιάδες ανώνυμους αριστερούς που δραστηριοποιούμενοι συνδικαλιστικά-πολιτικά δεν έθεσαν τις όποιες –υπαρκτές ή φανταστικές– «αντιστασιακές περγαμηνές» τους στη ρουλέτα της κοινωνικής και κομματικής αναγνώρισης και εξαργύρωσης.

ΙΙ.

Της μοίρας μου είναι γραφτό

να βάζω σε σειρά καλώδια την κάθε μέρα

μετρώ ξαναμετρώ τις τρύπες

αρχίζω από την αρχή

σύρματα να περνάω.

Παρά την ανέχεια και τις στερήσεις, μετά τη φοίτησή του σε νυχτερινό εξατάξιο Γυμνάσιο θα καταφέρει ν’ αποκτήσει δευτεροβάθμια τεχνική εκπαίδευση στη ραδιοηλεκτρολογία. Θα προσληφθεί ως έκτακτος ανειδίκευτος εργάτης στον ΟΤΕ και θα εξελιχτεί σ’ έναν τεχνίτη που αγάπησε τη δουλειά του και ήθελε να την κάνει καλά. Στα νιάτα του, θα βρεθεί συχνά πυκνά σκαρφαλωμένος να θέτει σε λειτουργία και να συντηρεί τηλεφωνικές γραμμές πάνω σε πολλούς από τους στύλους που στέκουν όρθιοι ανά την επικράτεια μέχρι και τις μέρες μας. Μέσα στα χρόνια, θα αρνηθεί να «φιλήσει κατουρημένες ποδιές» για μια προαγωγή ή για μια ευνοϊκή μετάταξη. Ενταγμένος πολιτικά στο ΚΚΕ Εσωτερικού και δραστηριοποιούμενος συνδικαλιστικά στην ΠΕΤ-ΟΤΕ θα έρθει σε σύγκρουση με πολλές από τις αντεργατικές-αντικοινωνικές αποφάσεις των διοικήσεων και των (διορισμένων και μη) συνδικαλιστικών ηγεσιών καθώς και με τις διαχρονικές πολιτικές ιδιωτικοποίησης, μέσω των οποίων ο δημόσιος οργανισμός τηλεπικοινωνιών της χώρας έφτασε στη σημερινή («με το αζημίωτο») ξεπουληματική απορρόφησή του από τον γερμανικό δημόσιο οργανισμό τηλεπικοινωνιών Deutche Telekom.

Μέσα στην Ελλάδα της μεταπολίτευσης, ο Γ.Β ήταν κι αυτός ένας από εκείνους τους «μάστορες με τις τρύπιες τσέπες», οι οποίοι με το πέρασμα των χρόνων όλο και λιγόστεψαν. Ένας Οτετζής χωρίς δράμι δημοσιοϋπαλληλικής νοοτροπίας που σιχαινόταν τις λοβιτούρες, το νεοπλουτισμό και την επίδειξή του. Γιατί, όπως έλεγε και ο ίδιος: «το ένα μου χέρι τσαλακώνει τα λεφτά και το άλλο τα ισιώνει».

Στα τέλη του προηγούμενου αιώνα, στα χρόνια της πλαστής ευμάρειας, θ’ αρνηθεί συνειδητά ν’ ακολουθήσει την ψηφιακή εποχή της κινητής τηλεφωνίας κι έτσι παρέμεινε ένας καλός εγκαταστάτης και συντηρητής αναλογικών τηλεφωνικών κέντρων. Αν και είχε την αντικειμενική δυνατότητα, θ’ αρνηθεί να πατήσει επί πτωμάτων για να ανελιχτεί οικονομικά και μέσα στη φρενίτιδα του χρηματιστηρίου θα χλευάσει τους συναδέλφους του που παρίσταναν τους «επενδυτές».

Θα συνταξιοδοτηθεί έπειτα από τρεις συναπτές δεκαετίες χειρωνακτικής και διανοητικής εργασίας. Έκτοτε θα επαναλάβει συχνά πυκνά -και κάποιες φορές με εργαζόμενη περηφάνια- ότι «η σύνταξη δεν είναι ελεημοσύνη αλλά οι κόποι και οι μόχθοι μιας ολόκληρης ζωής». Κι έπειτα, από την αρχή της μνημονιακής δεκαετίας, σιχτίριζε με το δίκιο του ιδρώτα του αυτούς που τρώγανε το κουτόχορτο ότι τάχατες «μαζί τα φάγαμε»…

Κατά τη διάρκεια της δύσης του βίου του και χωρίς να λησμονεί στιγμή τις ρίζες του, θα σταθεί πολλάκις και αταλάντευτα απέναντι στο φασισμό και τη μισανθρωπία του ρατσισμού και της ξενοφοβίας, όντας αλληλέγγυος με τους πρόσφυγες και τους μετανάστες και –παρά το προχωρημένο της ηλικίας του– συχνά πυκνά θα βρεθεί ολόψυχα στο πλευρό της αγωνιζόμενης νεολαίας, όταν αυτή αντιστέκεται για να κατακτήσει μια ζωή που αξίζει να βιωθεί.

Εντωμεταξύ πρόλαβε να γοητευθεί και να απογοητευθεί από την κυβερνητική «πρώτη φορά αριστερά», χωρίς όμως ποτέ να παραδεχτεί ότι «εντέλει η αριστερά που δεν είναι πια αριστερά είναι αυτή που φροντίζει έτσι ώστε ο λαός να ξεχνά τι σημαίνει δεξιά»…

ΙΙΙ.

Μέχρι και το τέλος της ζωής του συνέχιζε ανελλιπώς να μελετάει και να ενημερώνεται, να διαβάζει και να γράφει. Δεν σταμάτησε να εμπλουτίζει την ήδη πλούσια βιβλιοθήκη του, η οποία και αποτελείται από πολλές εκατοντάδες τίτλους και τόμους αρχαιοελληνικής γραμματείας, νεοελληνικής και διεθνούς ποίησης και πεζογραφίας, ιστορίας και ιστορίας της τέχνης, πολιτικής και πολιτικής φιλοσοφίας. Δεν έπαψε να γράφει, να διορθώνει, να σβήνει και να ξαναγράφει παλιότερα γραπτά του, να γεμίζει επιμελώς το ξύλινο κομοδίνο του με χειρόγραφα ποιημάτων, ανεπίδοτων επιστολών, δοκιμίων, ολοκληρωμένων και ανολοκλήρωτων μυθιστορημάτων. Και αυτή δίχως άλλο είναι η βαρύτερη και πολυτιμότερη κληρονομιά που αφήνει πίσω του, «για τις μελλούμενες μέρες», έτσι ώστε «να ’ναι λιγότερο μελανές»³…

«Αντίο Πατέρα. Φύγε ήσυχος. Θα αλλάξει ο κόσμος που έζησες. Θα τον αλλάξουμε εμείς».

ΙV.

Αντί επιλόγου και ως ύστατος χαιρετισμός, μερικοί στίχοι από την Έλαφο των άστρων (1962) του αγαπημένου του Νίκου Καρούζου⁴, εκείνοι που ακούστηκαν και πάνω από το μνήμα του, στις 20 Αυγούστου 2019 στο νεκροταφείο του Κόκκινου Μύλου.

Περίπατος του Γιάννη.

Έχοντας ένα σκορπισμένο βλέμμα στο δρόμο

που είν’ έρημος

ωχρός αγγίζει τον άχαρον αποσπερίτη-

μες στη φυλακή της θάλασσας η ποίηση του νερού.

Βρέθηκε σε τρόμους με δηλητήρια στα χέρια

η μοναξιά σα δαχτυλίδι ζει στο δέρμα του

κ’ η μοίρα είναι μαύρη ως τα αστέρια.

Κακότυχοι έλληνες με τρύπιο μεροκάματο

Χρόνια και χρόνια ραγιάδες

Γύρω κλαίνε μητέρες γύρω κλαίνε κορίτσια

Ο ένας τραγουδά τη λησμονιά ο άλλος την αγάπη.

«Όσο βαριά είν’ τα σίδερα

είν’ η καρδιά μου σήμερα»…

ΣHMEIΩΣEIΣ

^1. Οι συγκεκριμένοι στίχοι αποτελούν την παρακαταθήκη που άφησε πριν το θάνατο του για να κοσμήσουν την «τελευταία κατοικία» του.

^2. Ήδη από τη δεκαετία του 1920, η Νέα Ιωνία θ’ αποτελέσει βιομηχανικό κέντρο και θα ονομαστεί «ελληνικό Μάντσεστερ» λόγω της ύπαρξης στην ευρύτερη περιοχή πληθώρας εργοστασίων ταπητουργίας, κλωστοϋφαντουργίας, εριουργίας, βαμβακουργίας κλπ

.

^3. Ο Παπακόγκος μέσα στην ερημιά του

στο μακρινό Βορρά πελεκάει τις λέξεις

φτιάχνει ποιήματα.

Για τις μελλούμενες μέρες

να ’ναι λιγότερο μελανές.

Δημοσιεύθηκε στον Μανδραγόρα, τεύχος 60. Απρίλιος 2019.

^4. Μολύβι ο ουρανός

Στου Κολοκοτρώνη στη Σταδίου συνάντηση με τον Καρούζο.

Μου λέει: κρατώ τη θλίψη σου.

Μεγάλο σχολείο η θλίψη.

Αστείρευτη σταγόνα στάζει μέσα μου η θλίψη.

Στων ημερών τη φαρμακίλα

τα πουλιά έχασαν τη φωνή τους

τα δέντρα ξεριζώθηκαν

τα ποτάμια άλλαξαν τη ροή τους.

Ποιος είναι λοιπόν αυτός που οδηγεί

του χαλασμού την καταιγίδα;

Ένας λαός ξεριζωμένος.

Πρόσφυγας. Ξένος σε ξένο τόπο.

Τη θλίψη μου κρατώ.

Δεν έχω άλλα δάκρυα.

Είμαι ένα πανάκι που το δέρνουν

αντίθετοι άνεμοι.

Δημοσιεύθηκε στον Μανδραγόρα, τεύχος 60. Απρίλιος 2019.

Με τον Γιάννη Βαλασόπουλο (φιλολογικό ψευδώνυμο Γιάννης Βλάσσης) γνωριστήκαμε μέσω του Κωστή Παπακόγκου. Είχαμε μια τακτική επικοινωνία, αγάπησε τον Μανδραγόρα και έδειξε πραγματικό ενδιαφέρον για πάρα πολλά από τα αφιερώματα του περιοδικού. Διαβασμένος σε βάθος, πολίτης συνειδητός με την έννοια που ο Περικλής προσδιόρισε στον Επιτάφιό του. Φίλος με τον Άγγελο Δεληβοριά, τον θεατρικό συγγραφέα Στρατή Χαβιαρά, τους ποιητές Κωστή Παπακόγκο, Τάσο Γαλάτη, Θανάση Κωσταβάρα, τον δημοσιογράφο Γιάννη Κορίδη, τον ζωγράφο Παναγιώτη Σωτηριάδη από την Kαλλιθέα κ.ά. Διακριτικός και ανήσυχος για τα λογοτεχνικά πράγματα και όχι μόνο. Πολλές οι τηλεφωνικές συνδιαλέξεις μας. Δημοσιεύσαμε δυο ανέκδοτα ποιήματά του για τον Κωστή Παπακόγκο και τον Νίκο Καρούζο στο προηγούμενο τεύχος. Μετά την επιστροφή του από την Αίγινα είχαμε συμφωνήσει να συναντηθούμε. Δυστυχώς τα γεγονότα μας πρόλαβαν. Ο Μανδραγόρας θεωρεί τιμή του που ο Γιάννης Βαλασόπουλος συγκαταλέχτηκε στους αναγνώστες, τους φίλους και τους συνεργάτες του. Θα τον σκεφτόμαστε με αγάπη.

M

Ως συμπλήρωμα της αναφοράς μας παραθέτουμε μερικά ανέκδοτα ποιήματα του Γιάννη Βλάσση (κατά κόσμον Γιάννη Βαλασόπουλου).

— ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΛΑΣΣΗΣ (1938-2019) —

Ο Ανθρώπινος Μόχθος `

Ι.

Εσπερινά τοπία,

εσπερινός αγέρας

στο παράθυρο που το δέρνει η σκόνη.

Εσπερινές καμπύλες

πάνω από τις στέγες των σπιτιών.

Και άνθρωποι.

Άνθρωποι με αξιολύπητες εκφράσεις

δέχονται τη νύχτα και τον πόνο.

Την ώρα αυτή

αυτή την ώρα τη χλομή

που κάθε άνθρωπος καλός

ρωτά τον εαυτό του.

Και η μάνα μέσα από το στείρο το βυζί

βυζαίνει το παιδί της.

Και η ασπρομαλλούσα η γριά

ανάβει το καντήλι.

Τα χλωμά πρόσωπα των ανθρώπων

περιμένουν το γυρισμό της ημέρας.

Δεν έμεινε τίποτα;

Δεν έχει αφήσει ο χρόνος και η σκόνη

αυτό το γυρισμό.

Την ώρα που η ασπρομαλλούσα η γριά

ανάβει το καντήλι.

Οι θαμπωμένες ματιές των ανθρώπων

βλέπουν πεταμένο στη γωνία της εσπέρας.

Αυτό που τους κάνει,

να μισούν τη ζωή,

αυτό που τους κάνει,

ν’ αφήνουν τη ζωή,

αυτό που τους έριξε,

στη γωνιά της πολιτείας.

Και η έκφραση της γνωριμίας

έχει φτάσει επάνω

στα πρόσωπα τους.

Οι άνθρωποι γνωρίζουν

πως δεν έχει διαφορά

η μέρα με τη νύχτα.

Πως ότι θα δουν τη νύχτα

δεν θα δουν την ημέρα,

αφού οι στοχασμοί

προβαίνουνε τη νύχτα.

Δεν υπάρχει φως,

δεν έχουν τίποτα

να δουν στο βάθος

της σκοτεινής ψυχής τους.

Και όλο ρωτάνε.

Γιατί, γιατί, γιατί, γιατί

γιατί δίχως φως.

Όσο είναι το σκοτάδι στη γη

τόσο είναι και στον ουρανό;

τόσο είναι και ανάμεσα στους ανθρώπους;

Γιατί;

Γιατί να κυλιούνται στη λάσπη.

Γιατί να δαγκώνουν τα δάκτυλα,

από τον πόνο,

της ζωής τους;

Γιατί να μισούνε τη γη

που τους ανέστησε,

που τους έδειξε

τον ήλιο και τη θάλασσα,

που γνώρισαν

τα στοχαστικά δειλινά,

που γεύτηκαν

την αύρα και το μπάτη;

Μέσα στο απόβραδο

τα χοντρά δάχτυλα των ανθρώπων

χαϊδεύουν την αγανή νύχτα.

Οι άνθρωποι κοιτάζουν

το χλωμό πρόσωπο στον καθρέφτη.

Ρίχνουν λοξές ματιές

μέσα στα μισόγυμνα δωμάτια.

Βλέπουν το τραπέζι δίχως ψίχουλα

και αρχίζουν να ρωτούν.

Ποια κατάρα;

Ποια μαύρη οργή του θεού

ρίχτηκε στα σπιτικά τους

και ξεχάσανε το φως;

Τι είναι αυτό

που δεν άφησε τίποτα στυλωμένο

μέσα στους τέσσερις τοίχους;

Οι νυχτερινές ψυχές

τα δαγκωμένα δάκτυλα,

ο ραγισμένος καθρέφτης της ανάμνησης

τού φέρνει ίλιγγο.

ΙΙ.

Εσπερινός στοχασμός.

Εσπερινό το χαλασμένο όνειρο

των ανθρώπων κυλιέται

μέσα στην αγανή νύχτα,

μέσα στο σκοτεινό κελί της απόγνωσης,

μέσα στην πυρωμένη άμμο της ερήμου.

Και από εκεί, το παίρνει η κάψα

το πετάει στο κρυφό ακρογιάλι της ζωής.

Το παίρνουν οι άνεμοι,

το παίρνουν τα κύματα

και το φέρνουν μέσα,

στους τέσσερις γυμνούς τοίχους

πλημμυρισμένο από το μεγάλο ταξίδι του.

Οι άνθρωποι ξεφυλλίζουν τη ζωή τους,

η πετρωμένη καρδιά,

τα τσακισμένα κορμιά τους,

ανήμπορα κινούνται.

Έχουν για μοναδική τροφή τους,

τον ίλιγγο.

Κρατούνε ένα ξεροκόμματο μονάχα,

για να θυμούνται πως κάποτε,

έτρωγαν ψωμί.

Πεινούν πολύ.

Νύχτα μέρα τους βλέπει καθισμένους

στις γωνιές της ταβέρνας

να πεινούν

και να πεινούν

όπως ο χρόνος πίνει τη ζωή τους.

Δεν έμεινε γωνιά της γης τους

που να μην έχει ακούσει

τους λυγμούς και την πίκρα

για τον κύκλο της ζωής.

Για τον κύκλο που παίρνει

τις επιθυμίες χωρίς να ρωτά!

Θέλουν να φωνάξουν.

Θέλουν να κραυγάσουν μέσα στη νύχτα,

μέσα στην ησυχία της πολιτείας.

Θέλουν ν’ ακουμπήσουν

τους στοχασμούς

σ’ ένα κομμάτι σύννεφο

της πένθιμης βροχής.

Άρχισαν να πιστεύουν

πως ζούνε μέσα στον όλεθρο.

Το σκοτάδι που βρίσκεται μπροστά τους,

η σκόνη που κάθισε μέσα στη ψυχή τους,

ο ιδρώτας που ζυμώνει τα χώματα,

τα βήματα που χάνονται μόλις διαβούν.

Είναι ο δρόμος των ανθρώπων.

Ο δρόμος του Αύριο!

Το δρόμο αυτόν

τον βλέπουν σαν τη χέρσα γη τους.

Δεν ξέρουν τίποτα γι’ αυτόν.

Έχουν αφήσει τη θύμηση τους

επάνω στις πυγολαμπίδες

της περασμένης εποχής.

Έχουν ρημάξει τις πλάτες τους

για να τραβούν τους αγώνες τους,

για μια θέση στον ήλιο,

για ένα κομμάτι ζεστό ψωμί!

Μια εποχή πνιγμένη

μέσα στον όλεθρο του κόσμου

υποδέχεται τις νέες γενιές,

κρατεί στο χέρι της καρδιάς

έναν πυρσό.

Τον πυρσό της δυστυχίας,

του πόνου, του φόβου,

της φτώχειας, της εξαθλίωσης,

του ξεπεσμού, του συρμού της ψυχής,

της γκρεμισμένης χαράς,

του χαμένου ονείρου,

μέσα στους καπνούς και τη λύπηση.

Κάποιο δηλητήριο έσταξε μέσα τους,

κάποιο μεγάλο φίδι

έχει δαγκάσει τις ρίζες

της ζωής και κρέμονται

μέσα στο πόνο της λύπης.

Μέσα από τα βραχνά στήθια

των ανθρώπων ξεπετιούνται

οι εξαθλιωμένες χαρές τους,

φτάνουν στους μακρινούς ορίζοντες

πλεγμένες με την αγωνία,

φωτισμένες από το χλωμό φως του φεγγαριού.

Μένουν ψηλά, επάνω στις κορφές

των δέντρων

και κινούνται

με τη μουσική των άστρων.

Πάλλονται απαλά

μέσα στη νύχτα

και δείχνουν το δρόμο

της θλιβερής τους πορείας.

Δεν υπάρχει τίποτα.

Ο δρόμος της επιστροφής

έχει τελειώσει επάνω

στο μονοπάτι της χαράς

που ξεχύθηκε στα σκλαβωμένα

βλέμματα των ανθρώπων.

Το λυκόφως της ζωής αρχίζει

να τρεμοσβήνει μέσα στη σκόνη

της καινούριας εποχής

που την έφεραν τα ποτάμια

του ολέθρου.

Άρχισαν να πιστεύουν πως

ζουν μέσα στην καμπύλη της απόγνωσης.

Οι άνθρωποι κοιτάζουν

τις χλωμές πέτρες

μέσα στην ώρα την εσπερινή.

Βλέπουν την απόγνωση

βυθισμένη στο σούρουπο της ζωής

κρύβουν στη φούχτα τους

ένα σπόρο για αύριο.

Έχουν μείνει πίσω

από το διάφανο σύννεφο

και παρακολουθούν όλες τις κινήσεις.

Έχουν σφίξει τη γροθιά τους

και με τα δόντια σφιγμένα

περιμένουν

βλέποντας τη σιγουριά

του πόνου να μένει μέσα

στις πετρωμένες καρδιές τους.

Την ώρα την εσπερινή

που η ασπρομαλλούσα η γριά

ανάβει το καντήλι.

Τα χοντρά δάχτυλα των ανθρώπων

έχουν πλησιάσει το λαρύγγι

του σπιτικού ζώου.

Οι άνθρωποι τσαλαπατούν την καλοσύνη.

Έχουν ξεχάσει

στη γωνιά του δωματίου

του θεού τη θεότητα

ψάχνουν για το βάθος

του πηγαδιού

δίχως να σκέφτονται

καθόλου την αδιάφανη

σκιά του θανάτου.

Μένουν επάνω στην επιφάνεια

του ολέθρου

κοιτάζοντας τις ελπίδες

να βυθίζονται μέσα

σ’ ένα ποτήρι νερό.

Με τα είκοσι νύχια

του σώματος τους

ξύνουν την ανάμνηση.

Για να δουν πότε γέλασαν.

Πικρό γέλιο.

Πικρός πόνος με χρώμα και σχήμα

ανακατεμένος με το αίμα και τον ιδρώτα τους.

Ανακατεμένος με τον ανθρώπινο μόχθο

πλεγμένος με τα σχήματα

της ψυχής τους.

Ριγμένος στο βάθος

μιας ανάμνησης.

Ξεχάσανε το φως της αυγής,

ζούνε μέσα στο σκοτάδι.

Έχουν βυθιστεί μέσα

στον ύπνο της υπομονής.

Έχουν ρίξει βάλσαμο

στις γδυτές πληγές της,

αισθάνονται τη γεύση

των δακρύων πίσω

από τη σκόνη του χρόνου.

ΙΙΙ.

Εσπερινός αγέρας

εσπερινά κύματα

στο ακρογιάλι της ζωής

πλημμυρισμένο από στοχασμούς.

Εσπερινοί στοχασμοί

έπιναν από τις ανήμπορες

παλάμες της γριάς.

Εσπερινοί στοχασμοί

βαμμένοι με το χρώμα της ελπίδας.

Το ποτήρι της ζωής ξεχείλισε.

Το ξεχείλισαν οι άνθρωποι

με τον αγώνα και

το άχρωμο φεγγάρι της υπομονής.

Στη γωνιά της πολιτείας έχουν αφήσει την έκσταση

της ψυχής για να την πάρει ο χρόνος.

Οι άνθρωποι μένουν

μέσα στη νύχτα

βλέποντας τον πόλεμο των άστρων

και πλάθουν τα νέα όνειρα

επάνω στις παλάμες τους

μαζί με τα χαμόγελα της ώρας.

Έχουν ντύσει τις παλιές χαρές

με τα βραδινά πέπλα της ζωής

βαδίζουν το δρόμο τους

σαρώνοντας κάθε εμπόδιο!

Και τα κουρασμένα φτερά

των πουλιών έχουν φτάσει τώρα

επάνω από τις πολιτείες

της ανθρώπινης δουλειάς

μαζί με το φως της αυγής.

Τα δάκρυα των ανθρώπων

έφτασαν στα φρεάτια

της μεγάλης πολιτείας

και ξεχωρίζουν τώρα

μέσα στην απέραντη

γαλάζια έκταση της θάλασσας.

Πίσω από το πορτραίτο του πολέμου

έχουν μείνει οι λυγμοί της μάνας

και τα πτώματα των σκοτωμένων.

Οι άνθρωποι κλαίνε.

Τα πουλιά δεν κλαίνε.

Τα στρατόπεδα συγκέντρωσης πνίγονται μέσα στη σιωπή

και το αίμα

και οι πολιτείες μοιάζουν με τα χαλασμένα παιχνίδια των παιδιών.

Τούφες από χαρές.

Τούφες από τα παιδικά όνειρα

βαλμένα μέσα

σ’ ένα κομμάτι από

χάλκινο ουρανό.

Οι άνθρωποι έχουν κρεμάσει στο λαιμό

τις πυγολαμπίδες της ζωής,

βλέποντας το ραγισμένο καθρέφτη της ανάμνησης

και πίνοντας το ξεχύλισμα

από το ποτήρι της αγάπης

και της ζωής.

Έχουν βάλει κάτω από τα πόδια τους

το μονοπάτι του ολέθρου.

Ξυπόλητοι βαδίζουν

το δρόμο του αύριο,

το δρόμο προς την ανάταση

χωρίς να γνωρίζουν καθόλου

τον εαυτό τους

ξεγράφοντας το δρόμο

του γυρισμού.

Μέρος ΙΙ.

Εξορία

Ι.

Εσπερινή εικόνα.

Εσπερινά σχήματα

επάνω από την πόλη

με τα πάνινα σπίτια.

Ήλιος πεθαμένος πίσω

από τη μακρινή καμπύλη της θάλασσας.

Φλοίσβος στου δειλινού το χρώμα.

Ταξίδια της καρδιάς επάνω

στα σχήματα μιας θύμησης.

Γκρίζες ώρες κρατημένες

επάνω στην πλώρη

του πλοίου της προσμονής.

Και ένας χαλκάς γύρω

από το νησί

και την καρδία μας.

Χλωμές σκιές επάνω στη θάλασσα

που αγγίζει τους στοχασμούς.

Και το φεγγάρι προβάλει

με την έκφραση της λύπης.

Το τελευταίο χαμόγελο της ημέρας

καθισμένο ανάμεσα στη λύπη

και τη χαρά.

Θυμίζει την απέραντη επιφάνεια

της χαμένης ευτυχίας

που πνίγεται πέρα

μες τη μανία του πελάγου!

Κι εμείς!

Κι εμείς, ριγμένοι μακριά

από τη ζέστη της καρδιάς,

μες τους ανέμους και τις μπόρες

δεχόμαστε ραπίσματα.

Κι εμείς!

Κι εμείς, ριγμένοι μακριά

από το πατρικό το σπίτι

δεχόμαστε τον άνεμο και τη βροχή,

τον ήλιο, τη νύχτα και την ημέρα

δίχως φως

μ’ ένα κόμπο στο λαρύγγι;

Ακρωτηριασμένες οι υπάρξεις μας

αρχίζουν να κινούνται

σαν τα πληγωμένα πουλιά

που φέρνουνε την άνοιξη

και θέλουν να κελαηδήσουν

μέσα στη σκοτεινή τη φυλλωσιά.

Ξαναρχίζει μπροστά μας

ο ατσάλινος αγώνας

για την ανοιχτή πληγή της γης μας,

για το αίμα που πάγωσε στις φλέβες μας.

Καθίσαμε στην ακρογιαλιά,

της πεθαμένης χαράς μας

και αγναντεύουμε τη θάλασσα

που μας φέρνει την υπομονή.

Έχουμε αφήσει τα κορμιά μας

να ταξιδεύουν

από λιμάνι σε λιμάνι

από ερημιά σε ερημιά

από μπουντρούμι σε μπουντρούμι.

Με τον αγώνα στη ψυχή μας

με το κεφάλι ψηλά

με ξάστερη ματιά

πάνω στο φως του δρόμου μας.

Μπροστά μας έχουμε το

εξαθλιωμένο δράμα

της ζωής μας.

Πλεγμένο με τα γλυκά όνειρα

με τις πιο λεπτές αναμνήσεις.

Δοσμένο με χίλιες στερήσεις

σε στεγνά χείλη.

Και ο αγέρας μας γδέρνει

τα γυμνά κορμιά

φέρνοντας

τα δάκρυα της μητέρας

και τους βραδινούς

στοχασμούς της αδελφής.

Μαζί με το άρωμα της νύχτας

μας φέρνει τις ώρες

κρατημένες στην αιχμή του ξυραφιού.

Έχουμε χώσει τα νύχια μας

μέσα στο κύλημα της θύμησης μας

βλέποντας στην άκρη του δρόμου

της ζωής μας,

εικόνες από τα παιδικά μας χρόνια.

Η μητέρα θυμάται.

Κλαίει.

Κι εμείς δαγκώνουμε

τα χείλη από τον πόνο

και την στέρηση.

Μητέρα,

τώρα που σε πλημμύρισε

ο καημός του χωρισμού

τώρα που η θάλασσα

σκάει από το σπασμό της.

Τώρα που κάθε αυγή

βρίσκει κι ένα καινούριο

δάκρυ στα μάτια σου.

Ακούμπησε το χέρι σου

επάνω σ’ ένα κομμάτι

από τους αγώνες μας.

Μητέρα,

οι καλές μητέρες

οι δυνατές μητέρες

δεν κλαίνε.

Ένα χαμόγελο.

Ένα δάκρυ.

Μια χαρά.

Μέσα στην έκταση της νύχτας

πίσω από το λυκόφως της μέρας

μαζί με την ηρεμία των πεθαμένων.

Ανεξάντλητος πόνος

μέσα στη διάφανη πληγή μας.

Ένα δράμα μέσα

σε πόνο και αίμα.

Ένα δράμα με το άρωμα

από τα παιδικά μας χρόνια.

Το παγωμένο χέρι της καρδιάς

χλιμιντρίζει πάνω από τον πόνο.

Το φεγγάρι πήρε το χρώμα

τους αίματος μας.

Ο ορίζοντας μας χαμογελάει πικραμένος.

Και ο ήλιος τα πρωινά

μας ρίχνει χρυσάφι

από την ανοιχτή πληγή του.

Μητέρα,

μέσα από το κίτρινο φως της λάμπας

προβάλει ο στοχασμός σου.

Μητέρα,

πάλι αυτός ο αγέρας

πάλι αυτή η σκόνη

στα μάτια μου.

Μητέρα,

τη ζωή μου την έδεσες

σφιχτά με την καρδιά σου.

Με αυτή τη γη

αυτό το χώμα

που μας δροσίζει το λαρύγγι

μέσα στον πυρετό της καρδιά μας.

Τώρα

βρήκαμε το δρόμο μας.

Τώρα

γνωρίζω τον εαυτό μου.

Μητέρα.

ΙΙ.

Η θάλασσα γαλήνια

γκρίζες ώρες βυθισμένες στην πέτρα.

Σούρουπο βυθισμένο

στη θάλασσα.

Άσπρες φτερούγες πελαργών

καθισμένες στο κύμα.

Ανοιχτές χαρές

ανοιχτά κατώφλια της καρδιάς.

Μα τι γυρεύουν

τα κορμιά μας πέρα

στο σκλαβωμένο ορίζοντα

μέσα στους βράχους

και τη νύχτα;

Μα τι γυρεύουν

από αυτό το ταξίδι

και χρόνια

δέσανε τα κορμιά μας

επάνω στην καμπύλη της απαντοχής;

Έχουμε καθίσει

στο τελευταίο σκαλοπάτι

της ζωής μας.

Στεγνώνουμε τα δάκρυα μας

με τον τελευταίο αγέρα

της κίτρινης εποχής.

Δεχόμαστε κάθε χαρά

πλημμυρισμένοι

από τον πόνο της ημέρας.

Ρίχνουμε βάλσαμο

στις ανοιχτές πληγές μας

από την πληγή του κόσμου.

Ακόμα μια πληγή

επάνω στην καρδιά μου σύντροφε!

Σύντροφε πονάω!

Δέρνομαι και πασχίζω

με τα ανήμπορα

δάχτυλα της ηλικίας μου

να σκίσω

το χοντρό σκέπασμα

της ζωής μου.

Ένας πολιτικός εξόριστος

αγναντεύει τη θάλασσα

αναζητώντας

την έκφραση της ανακούφισης.

Ένας πολιτικός εξόριστος

ποτίζει

τη γλάστρα της καρδιάς του.

Έχουν στεγνώσει τα δάκρυα μας

επάνω στις παλάμες μας.

Το πρώτο χαμόγελο της ελπίδας

μας χαιρετά με τα πουλιά

που φανήκαν πέρα.

Τώρα μέσα μας ξυπνάει

η πρώτη μας ζωή.

Τα πρώτα βήματα για το σχολείο.

Ο πρώτος ήλιος στο παράθυρο.

Κανένας μας δε θυμάται τίποτα.

Μόνο που κρατούσαμε

ένα κομμάτι από τη ζωή μας

στην παλάμη.

Μόνο που διαλέξαμε

αυτό το ακρογιάλι

γιομάτο από τη χαρά μας.

Και οι ψυχές μας έγιναν ένα

με ότι πλαισιώνει τον αγώνα μας

με ότι είναι κρυμμένο

κάτω από την καμπύλη της θάλασσας

πίσω από τα σχήματα των βράχων.

Κανένας μας δε θυμάται τίποτα.

Τώρα μέσα μας ξυπνάει

η πρώτη ανταύγεια

της σκοτεινής ημέρας.

Επάνω στα πεζοδρόμια

των μεγάλων πολιτειών

έχουν μείνει ακόμα οι αγώνες.

Οι αγώνες.

Για λίγο φως μονάχα

για μια χαρά περίσσια,

στο σπιτικό τραπέζι.

Για κάποιο σίδερο καυτό

χωμένο στην καρδιά μας.

Τώρα ξυπνάει μέσα μας

του γδικιωμού μας η ώρα

και σφίγγουμε τα δάχτυλα

και σφίγγουμε τα χείλη

μέσα στον πόνο της καρδιάς μας.

Μια μουσική χαράς

στου ξεπεσμού την ώρα

επάνω στο φέρετρο της ημέρας,

ένα χαμόγελο πικρό.

Όλα τα πουλιά

όλα τα δέντρα

όλες οι κορφές

όλα τα άγρια πουρνάρια του βουνού

μας έχουν την εμπιστοσύνη

της ζωής.

Κι εμείς!

Εμείς γνωρίζουμε τόσο πολύ

τούτη τη σκοτεινή

την άβουλη

τη μοίρα μας.

ΙΙΙ.

Μοίρα γραμμένη στον άνεμο

άνεμος πλημμυρισμένος

από άψυχες χαρές

εσπερινά κύματα.

Ημέρα πεθαμένη

επάνω στο τελευταίο βήμα της.

Νυχτερινές σκιές

μέσα σε περιορισμένο χώρο

κιτρινισμένες από τις

λάμπες πετρελαίου.

Μπάτης πλημμυρισμένος

από άρωμα γνωστής πολιτείας.

Πεθαμένες χαρές.

Λυπημένη πορεία.

Δρόμος γεμάτος από αγκάθια

και τριβόλια.

Και η νύχτα προβάλει

μέσα από τις κουφάλες των βράχων.

Και το πρώτο αστέρι που φάνηκε

στο σκλαβωμένο ορίζοντα.

Το λυκόφως της ημέρας

πεθαίνει.

Η πρώτη έκφραση της νύχτας

έχει φτάσει

επάνω στις γυμνές ψυχές μας.

Έχουν κουραστεί τα μάτια μας

να βλέπουνε το θάνατο.

Σύντροφε πονάω

κράτησα τον πόνο

κάτω από ένα μικρό σύννεφο

που βυθίστηκε

στα ανοιχτά του πελάγου.

Δεν είδα τίποτα.

Ένα γυαλί θαμπό

και μια πληγή

στο στήθος μου μυρίζει.

Γιατί να μην κρατεί

η μνήμη μας

τα τόσα που πέρασαν

από τα ανήξερα

τα κιτρινισμένα μάτια μας

που δίχως άρνηση

τα δέχτηκαν;

Τραυματισμένες ώρες

χαμένες αγάπες.

Στίχου γραμμένοι πάνω

σ’ ένα κομμάτι μουσαμά

τονισμένοι με κηλίδες

από το αίμα μας.

Και ποιος από εμάς

δεν έδωσε το αίμα του

για τούτο τον αγώνα;

Και ποιος δεν κοίταξε αδείλιαστος

το θάνατο

μέσα από τον κόπο και τον πόνο;

Δεν έχουμε τίποτα.

Επάνω στα βήματα της πορείας μας

έμειναν τα ίχνη

μιας αγάπης τρυφερής.

Τώρα κάτω από

τη νύχτα, τον ήλιο

τη βροχή και τον άνεμο

ρίχνουμε βάλσαμο

στην αποτρόπαιη πληγή

του ορίζοντα.

Θα μείνουμε!

Ποτέ στα μάτια μας

δεν θα φανεί

το πρόσωπο της άρνησης.

Όποια χαρά και αν χαθεί

όποιο φως και αν σβήσει

πάντα στα σπλάχνα μας

άσβεστη θα μείνει

η φλόγα του αγώνα.

Και τούτη η λαοθάλασσα

στην κρίσιμη την ώρα

ας κρίνει τον αγώνα μας.

Το δρόμο της επιστροφής

για μας ας τον ξεγράψει

γιατί εμείς άλλη δεν έχουμε χαρά

εκτός από τούτο τον αγώνα.

Ετούτη η λαοθάλασσα

επάνω στο γδικιωμό της

ας κρίνει τον αγώνα μας

ας κρίνει τη χαρά μας.

Τώρα που ξεριζώσαμε

τα αγκάθια από το δρόμο.

Τώρα που φτάνουμε στο φως.

Τώρα που τα ματωμένα

δάχτυλα αγγίζουν τη χαρά μας.

Ετούτη η λαοθάλασσα

επάνω στο γδικιωμό της

ας κρίνει τον αγώνα μας

ας κρίνει τη χαρά μας.

[1957]

Marco Capoccetti Boccia

Οδομαχίες, Αυτόνομοι χωρίς Αυτονομία.

εκδόσεις RED n’ NOIR, Αθήνα 2019.

Στους αυτόνομους του χθες, του σήμερα, του αύριο… Ξεχασμένες ιστορίες από τους δρόμους των αυτόνομων της δεκαετίας του ‘90. Ιστορίες με ξύλο και φόβους, με οργή και απραγματοποίητα όνειρα. Άβολες ιστορίες. Ιστορίες που αποφάσισα να διηγηθώ, με το βλέμμα των οργισμένων, με το βλέμμα των αυτόνομων, στους οποίους νιώθω ακόμα ότι ανήκω χωρίς ν’ απαρνηθώ τίποτα, χωρίς να μετανοήσω για τίποτα. Ιστορίες ηττημένων.

Στην αυγή της δεκαετίας του ‘90 μιλάμε ακόμα για επανάσταση.

Χωρίς να νοιώθουμε γελοίοι.

Σημείωμα του συγγραφέα για την ελληνική έκδοση.

Όταν μια φίλη, αναρχική συντρόφισσα από τη Ρώμη, μου είπε ότι ένας σύντροφος από την Ελλάδα θέλει να μεταφράσει τις “Οδομαχίες” μου, έμεινα αρκετά έκπληκτος.
Χαμογέλασα. Γιατί άραγε να μεταφραστεί ένα τέτοιο βιβλίο;

Η έκδοση δεν είχε πάει και πολύ καλά και αν και αποτέλεσε τη συνέχεια ενός άλλου βιβλίου μου, του “Μην ξεχάσεις την οργή”, δεν έτυχε της ίδιας αποδοχής. Αυτά είναι πράγματα που συμβαίνουν στα βιβλία.

Η φίλη μού είπε ότι ο σύντροφος είχε ζήσει για πολλά χρόνια στη Ρώμη, ότι εξ όψεως γνωριζόμασταν, ότι είχαμε συναντηθεί σε πάρα πολλές πορείες και συνελεύσεις και ότι θα χαιρόταν πολύ να μεταφράσει ελευθεριακά το διήγημά μου στην ελληνική γλώσσα.

Φυσικά και είπα ναι. Με μια προϋπόθεση: τα όποια ενδεχόμενα έσοδα της έκδοσης να διατεθούν για την υποστήριξη εκείνων που βρίσκονται στη φυλακή ή αντιμετωπίζουν τη δικαστική καταστολή. Στην ίδια γραμμή με την αλληλεγγύη -εκτός από την οργή- που διηγείται αυτό το βιβλίο.

Σ’ αυτόν το σύντροφο, λοιπόν, εκφράζω τις ευχαριστίες μου για όλη την υπομονή και την αφοσίωση που έδειξε.

Ένα βιβλίο ονείρων όπου κραυγάζαμε: Ερχόμαστε! Ερχόμαστε!
Ήμασταν εικοσάχρονοι ή λίγο παραπάνω.
Το ονειρευτήκαμε για χρόνια. Να φτάσουμε.

Κάποιοι, εδώ στην Ιταλία, το ονειρεύονται ακόμα. Να φτάσουν.
Ίσως το ίδιο να ισχύει και στην Ελλάδα.

Εδώ στη Ρώμη, διαβάσαμε και ακούσαμε -συχνά πυκνά με υγιή ζήλια- για τις συγκρουσιακές χειρονομίες μέχρι και για τις εξεγερσιακές απόπειρες στην Αθήνα και όλη την Ελλάδα, που εμείς εδώ δεν καταφέρναμε όχι μόνο να πραγματώσουμε, αλλά ούτε καν να φανταστούμε.

Ακόμα και σήμερα στα οδοφράγματα, στην Αθήνα, σ’ όλη την Ελλάδα, σε κάθε γωνία του κόσμου, ένα σωρό κόσμος συνεχίζει να μην περιμένει να τυλιχτεί η νύχτα από το φόβο και τον τρόμο.
Ανταπαντάει σε κάθε χτύπημα. Οργανώνεται. Αντιστέκεται. Ακόμα και άστοχα, αντιστέκεται.

Το θέμα για όποιον αγαπάει τη νύχτα αλλά και για εκείνον που τη φοβάται ή ακόμα και τη μισεί, δεν είναι ν’ αντισταθεί στη νύχτα. Το θέμα είναι να ζήσει τη νύχτα.

Καλή τύχη σε όποιον και όποια αντιστέκεται.
Καλή τύχη σε όποιον και όποια θα αντισταθεί.

 

                                                                                                        Marco Capoccetti Boccia
Ρώμη, Πρωτομαγιά 2019

Σημείωμα του μεταφραστή

Ήταν Νοέμβρης του 2016, κατά τη διάρκεια ενός ολιγοήμερου ταξιδιού -έπειτα από αρκετά χρόνια- στην αιώνια ανοχύρωτη πόλη. Ένα βράδυ, μαζί με την συντρόφισσά μου Δ., σε μια συλλογική κουζίνα αλληλεγγύης στο κατειλημμένο αυτοδιαχειριζόμενο κοινωνικό κέντρο Ex Snia στην οδό Prenestina, στην ανατολική Ρώμη.

Εκεί, έτυχε να πέσει στα χέρια μου το βιβλίο με τις διηγήσεις από τις Οδομαχίες του Marco. To διάβασα σχεδόν μονορούφι, ξενυχτώντας για να το ολοκληρώσω. Όταν το τέλειωσα, ήμουν σίγουρος ότι για χάρη του, αργά ή γρήγορα, άξιζε να μπω στο γλυκό κόπο της μετάφρασης. Έτσι κι έγινε. Οι λόγοι πολλοί και διάφοροι, οι περισσότεροι δεν είναι της παρούσης.

Αν κάτι αξίζει να ειπωθεί, αυτή είναι η επιβεβαίωση του γεγονότος πως οι σελίδες που ιστορούν τόπους και χρόνους , καταστάσεις και γεγονότα άγρια και οικεία, είναι αυτές που συχνά πυκνά παρακινούν, εμπλέκουν και κινητοποιούν, αν μη τι άλλο σε συναισθηματικά δημιουργικό επίπεδο. Κάπως έτσι προέκυψε η μετάφραση γι’ αυτές τις 11 ιστορίες σύγκρουσης και αγώνα.

11 ιστορίες, μέσα στις οποίες μπορούν να γίνουν διακριτές και αναγνωρίσιμες οι όποιες θετικές ή αρνητικές, ορατές ή παρακινδυνευμένες αναλογίες, συγκρίσεις και διαφορές με την αθηναϊκή (και ευρύτερα ελλαδική) κινηματική -αλλά εντέλει και την ευρύτερη ταξική και κοινωνική- πραγματικότητα του χθες, αλλά και του σήμερα.

Η μπερλουσκονική και η κεντροαριστερή εποχή που περιγράφει με βιωμένη φόρτιση ο σύντροφος, μια εποχή βαθιά σημαδεμένη -σε πολιτικό και κινηματικό, υποκειμενικό και συλλογικό επίπεδο- από την ήττα του “ιταλικού Μάη που κράτησε για πάνω από δέκα χρόνια”, μαζί με τις μορφές πάλης, τις επιλογές και τα προτάγματα εκείνων των λίγων “βίαιων, βρώμικων και κακών” που μέσα σε συνθήκες κοινωνικής συναίνεσης και κινηματικής εξημέρωσης, συνέχισαν να “ονομάζονται αυτόνομοι και να μιλάνε για επανάσταση χωρίς να νιώθουν γελοίοι”, αφήνονται ανοιχτά για τις εκτιμήσεις και τις κρίσεις του αναγνώστη και της αναγνώστριας. Ελπίζοντας ότι οι όποιες ενστάσεις και αντιρρήσεις θα είναι και στοιχειωδώς καλοπροαίρετες….

Η παρούσα μετάφραση δεν θα μπορούσε παρά να αφιερωθεί στη συντροφιά της οδού dei Mille στο Termini (ξέρουν αυτοί…), αλλά και σ’ εκείνες από San Lorenzo, Garbatella, Ostia, Torre Maura, Pigneto, Marranella-Torpignattara.., σε όλους τους συνταξιδιώτες και τις συνταξιδιώτισσες μέσα σ’ εκείνο το κατειλημμένο τραίνο “εκείνη τη φορά που γυρνούσαμε από τη Φλωρεντία. Όταν βρήκαμε άπειρους μπάτσους να μας περιμένουν στο σταθμό Roma Tiburtina”, σε όλους τους συντρόφους και τις συντρόφισσες στη ρωμαϊκή μητρόπολη που είχαμε την τύχη να μοιραστούμε “νιότη και φιλία, χαρά και οργή, δρόμο και αγώνα που είναι ο μόνος δρόμος για μια ζωή που αξίζει να βιωθεί”.

Σ’ εκείνους κι εκείνες που ήταν, είναι και θα είναι.

Σ’ εκείνους κι εκείνες που παρ’ όλα αυτά θα έρθουν…

Καλή ανάγνωση.

Λ.Β.
Αθήνα, Μάης 2019

 

 

5ο Ελευθεριακό Φεστιβάλ Βιβλίου
22-23-24 Φεβρουαρίου

—-Παρασκευή 22 Φεβρουαρίου, 19.00—-

Νέα κυκλοφορία από τις εκδόσεις Διάδοση.

Massimo Recchioni. Τελευταίες φλόγες της Αντίστασης.

Η ιστορία ενός μαχητή της Volante Rossa

Βιβλιοπαρουσίαση την Τρίτη 18/12 στη Νομική στις 18.00, στα πλαίσια της συνάντησης εκδόσεων ανατρεπτικού περιεχομένου Μαύρες Κόκκινες Σελίδες 2018.

η παρούσα έκδοση αφιερώνεται στη Μνήμη του φίλου, συντρόφου και ιδρυτικού μέλους του κινηματικού εκδοτικού εγχειρήματος Los Solidarios, Χρήστου Πολίτη.

***

Σημείωμα του μεταφραστή

Η ιστορία δεν κάνει τίποτα, δεν κατέχει κάποιον πλούτο, δε διεξάγει μάχες. Ο άνθρωπος είναι αυτός, ο υπαρκτός ζων άνθρωπος, που πράττει, που κατέχει και μάχεται. Η ιστορία δεν αποτελεί ξεχωριστή ύπαρξη, η οποία χρησιμοποιεί τον άνθρωπο σαν μέσο για να επιτύχει τους δικούς της σκοπούς. Η ιστορία δεν αποτελεί παρά τη δράση του ανθρώπου που επιδιώκει τους σκοπούς του.

Καρλ Μαρξ -Φρίντριχ Ένγκελς, Η Αγία Οικογένεια

Οι σελίδες που ακολουθούν αποτελούν τη βιογραφική διήγηση ενός ιταλού κομμουνιστή, του Paolo Finardi και περιλαμβάνουν τους σημαντικότερους σταθμούς μιας αγωνιστικής διαδρομής, μιας ζωής που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί -χωρίς υπερβολή- μυθιστορηματική.

Αναμνήσεις μιας πορείας που σημάδεψαν και σημαδεύτηκαν από τους αγώνες και τις αγωνίες, τα όνειρα και τις διαψεύσεις μιας εποχής που εν πολλοίς καθόρισαν ολόκληρη τη μεταπολεμική περίοδο. Ο πρωταγωνιστής αυτών των σελίδων είναι μια χαρακτηριστική -αλλά συνάμα και ιδιαίτερη- μορφή των χιλιάδων, των εκατομμυρίων ανδρών και γυναικών που στην Ιταλία, στην Ευρώπη και σ’ όλον τον κόσμο έγιναν κομμουνιστές από ένστικτο, δίχως να έχουν αποστηθίσει προηγουμένως το “Κεφάλαιο” και το “Κομμουνιστικό Μανιφέστο”. Άνδρες και γυναίκες που ρίχτηκαν με ανιδιοτέλεια στη μάχη για την οικοδόμηση ενός ελεύθερου κόσμου, ενός κόσμου δίχως εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο και πλήρωσαν το τίμημα αυτής της αξιοπρεπούς επιλογής τους, στιγματισμένοι σαν “συμμορίτες και δολοφόνοι”, με διώξεις, βασανιστήρια, φυλακίσεις, εκτελέσεις, εξορίες και πολιτική προσφυγιά.

Γεννημένος από φτωχή αντιφασιστική οικογένεια κατά τη διάρκεια της φασιστικής δικτατορίας του Μουσολίνι, μεγαλωμένος μέσα σ’ αυτό το ανελεύθερο και καταπιεστικό καθεστώς, ο Finardi θα περάσει την εφηβεία του μέσα στη φρίκη του Πολέμου και από πολύ νεαρή ηλικία θα λάβει μέρος στην Αντίσταση και τον παρτιζάνικο Αγώνα. Η ενηλικίωση του συμπίπτει χρονικά με την πτώση του Φασισμού και το τέλος του Πολέμου, ένα τέλος πολυπόθητο, το οποίο όμως δεν έφερε την Επανάσταση που ποθούσαν οι χιλιάδες Παρτιζάνοι, τα εκατομμύρια της εργατικής Τάξης και των υπόλοιπων λαϊκών στρωμάτων.

Ο νεαρός Finardi μέσα από την ένταξη του στο PCI, στο Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα θα περάσει στις γραμμές της παράλληλης δομής του, της Οργάνωσης περιφρούρησης και αυτοάμυνας Volante Rossa – Martiri Partigiani (Κόκκινη Περίπολος – Παρτιζάνοι Μάρτυρες). Μιας Οργάνωσης που ήδη λίγο πριν το τέλος του Πολέμου και για τέσσερα περίπου χρόνια μετά την Απελευθέρωση της 25ης Απρίλη 1945 θα λειτουργήσει ως το “τιμωρό χέρι του λαού”, χτυπώντας φασίστες που η νεοσύστατη Ιταλική Δημοκρατία -με τις ευλογίες των “συμμάχων” και “προστατών” ΗΠΑ- είχε φροντίσει ν’ αφήσει ατιμώρητους για τα εγκλήματα τους.

Μιας Οργάνωσης, η δράση της οποίας θ’ αποτελέσει -μέσα στις δεκαετίες που θ’ ακολουθήσουν- αντικείμενο λασπολογίας και διαστρέβλωσης, κυρίως μέσα από το ρεύμα του αναθεωρητισμού, με ιδιαίτερη ένταση από τα τέλη του προηγούμενου αιώνα και ως τις μέρες μας, τόσο από την αντιδρ-αστική όσο και από ένα κομμάτι της “προοδευτικής” ιστοριογραφίας της γειτονικής χώρας.

Το όνομα της Οργάνωσης Volante Rossa προερχόταν ως συνέχεια του ομώνυμου παρτιζάνικου σχηματισμού που έδρασε στην περιοχή της Οssola μέσα από τις γραμμές των Ταξιαρχίων Garibaldi, κατά τη διάρκεια της αντιφασιστικής-αντιναζιστικής Αντίστασης. Ως συνέχεια του Αγώνα που έπρεπε να προχωρήσει μπροστά, μέσα στις νέες πολιτικές συνθήκες. Η συγκεκριμένη ένταξη του και η δράση που θ’ αναπτύξει στην πόλη του Μιλάνου μέσα από τις γραμμές της Οργάνωσης, θα έχει ως συνέπεια τη δίωξη του από το μεταπολεμικό χριστιανοδημοκρατικό καθεστώς, τη φυγή του -με τη βοήθεια του Κόμματος- από την Ιταλία, την ερήμην καταδίκη του σε ισόβια και την πολιτική προσφυγιά. Συνθήκες και γεγονότα που θα σημαδέψουν ανεξίτηλα την πολυτάραχη ζωή του.

Ο πρόλογος του ιστορικού Cesare Bermani -ενός από τους πλέον οξυδερκείς μελετητές της ιστορίας της Ιταλικής Αντίστασης κι ενός από τους πρώτους που ανέδειξαν μέσα από το έργο τους την αξία της προφορικής ιστορίας- που περιλαμβάνεται στην έκδοση, φαντάζει ως ιδιαίτερα διαφωτιστικός και χρήσιμος, ιδιαίτερα για τον αναγνώστη που δεν διαθέτει πολλές γνώσεις για τη σύγχρονη ιστορία της Ιταλίας: φωτίζει γεγονότα, αναδεικνύει τις πολιτικές-κοινωνικές συνθήκες της εποχής, παρουσιάζει με νηφαλιότητα το πυρακτωμένο περιβάλλον μέσα στο οποίο έδρασε η Volante Rossa, γκρεμίζει πολλές από τις κοινοτοπίες και τους μύθους που ευδοκίμησαν στις δεκαετίες που ακολούθησαν, τόσο από τα δεξιά όσο και από τα αριστερά.

Με λίγα λόγια καθιστά πιο κατανοητή τη βιογραφία του Finardi. Μεταξύ άλλων γράφει: “αυτές οι αναμνήσεις του Finardi, σε σύγκριση μ’ εκείνες των υπολοίπων που αναφέρονται μόνο στα μεταπολεμικά χρόνια, έχει το πλεονέκτημα ότι θέτει τη στράτευση του στη Volante Rossa, μόνο σαν μια στιγμή στη μακρά ζωή του ως στρατευμένος κομμουνιστής, ως μια αποφασιστική στιγμή, αφού καθόρισε τη συνολική διαδρομή του”.

Πράγματι. Ολόκληρη η διήγηση του Finardi διατρέχεται απ’ αυτό το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό. Πρόκειται για την εξιστόρηση μιας ολόκληρης ζωής, από τα πρώτα εφηβικά χρόνια της Αντίστασης, σ’ εκείνα της Volante Rossa κι έπειτα η πολιτική προσφυγιά και τα δύσκολα χρόνια στην Τσεχοσλοβακία, η αποστολή στην Κούβα “για τη διεθνιστική βοήθεια στην οικοδόμηση του Σοσιαλισμού”, η “Άνοιξη της Πράγας” με τα αίτια της και όσα ακολούθησαν, η απονομή χάριτος μετά από σχεδόν 30 χρόνια και η συνειδητή επιλογή του να μην επιστρέψει μόνιμα στη γενέτειρα του, το αργοπορημένο ταξίδι στη Σοβιετική Ένωση και η κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ με τους λόγους και τις συνέπειες της. Πρόκειται για την εξιστόρηση της ζωής ενός Ιταλού κομμουνιστή, ενός μέλους του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος, του Κόμματος που απομακρυνόμενο σταδιακά από τον “τριτοδιεθνισμό της Μόσχας”, θα εξελιχθεί μεταπολεμικά στον βασικό εκφραστή του πολιτικού-ιδεολογικού ρεύματος που έμεινε ιστορικά γνωστό ως “ευρωκομμουνισμός”.

Ενός κομμουνιστή που μένει “πιστός στη γραμμή” του Κόμματος του ακόμα κι όταν αμφιβάλει, ακόμα και με τα συμπεράσματα για τα οποία -λόγω της πολιτικής προσφυγιάς, στην οποία αναγκάστηκε να ζει- δεν είχε και δεν θα μπορούσε να έχει μια πλήρη υποκειμενική άποψη και θέση, όπως πχ για την “υπόθεση Μόρο” και συνολικότερα για το προλεταριακό κύμα ένοπλης αμφισβήτησης που σηκώθηκε στη γειτονική χώρα κατά τη διάρκεια της ταραγμένης δεκαετίας του ‘70. Με μια και μοναδική κομματική απόφαση φαίνεται να διαφώνησε ανοιχτά ο Finardi, κάπου εκεί όταν ο βιολογικός κύκλος της ζωής του είχε αρχίσει να δύει, και αυτή δεν είναι άλλη από τη αυτοδιάλυση του PCI, του πάλαι ποτέ “μεγαλύτερου ΚΚ της Δύσης”.

Διαβάζοντας αυτές τις σελίδες, μπορεί κάποιος να εντοπίσει αναλύσεις, συμπεράσματα και θέσεις με τις οποίες να διαφωνήσει οριζοντίως και καθέτως, δεν μπορεί όμως ν’ αμφισβητήσει την ειλικρίνεια και την ανυστεροβουλία από τις οποίες προκύπτει η πολιτική-ιδεολογική συγκρότηση του συγκεκριμένου αγωνιστή.

Λίγα χρόνια πριν φύγει από τη ζωή πλήρης ημερών, στο Brno της Σλοβακίας στις 15 Ιούλη 2014, φρόντισε ν’ αφήσει παρακαταθήκη τη προφορική μαρτυρία που δημοσιεύουμε στα ελληνικά στην παρούσα έκδοση καθώς και μια βιντεοσκοπημένη συνέντευξη του. Ανάμεσα στ’ άλλα που ανέφερε σ’ εκείνο το οπτικοακουστικό υλικό, με πλήρη πολιτική διαύγεια και ήσυχη συνείδηση έλεγε με βουρκωμένα μάτια πως “κάναμε αυτό που έπρεπε”.

Στα τέλη του προηγούμενου αιώνα, εν μέσω της ιμπεριαλιστικής επιδρομής της Νέας Παγκόσμιας Τάξης της Pax Americana, στο κατώφλι του “τέλους της Ιστορίας” όπως κανοναρχούσαν οι νεοφιλελεύθεροι θεωρητικοί του ευρωατλαντικού “Ελεύθερου Κόσμου” και πάνω στα συντρίμμια του τείχους του Βερολίνου, ο Παναγιώτης Κονδύλης στο έργο του Πλανητική πολιτική μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, προσπαθώντας ν’ απαντήσει στο ερώτημα Τι ήταν ο κομμουνισμός; κατέληγε:

“Κάθε φορά πεθαίνει μια μεμονωμένη ουτοπία, όχι η Ουτοπία. Και σβήνουν μέσα στον χρόνο μεμονωμένες αγριότητες και εγκλήματα, όχι η αγριότητα και το έγκλημα.
Οι κομμουνιστές ήσαν οι τελευταίοι που ενσάρκωσαν και τις δύο αυτές πλευρές του ανθρώπινου παράδοξου σε στενότατη συνάφεια μεταξύ τους. Ως υπέρμαχοι μιας ανθρωπιστικής ουτοπίας και ως εκτελεστές στυγνής τρομοκρατίας σφράγισαν όσο κανένα άλλο κίνημα το μεγαλείο και την τραγικότητα της εποχής τους. Υπήρξαν ταυτόχρονα ονειροπόλοι και πολιτικοί διψασμένοι για ισχύ, desperados και στρατηγικά πνεύματα, δημεγέρτες και μυστικοί πράκτορες, σταυροφόροι και τεχνοκράτες, αιρετικοί και ιεροεξεταστές, θύματα και δήμιοι. Η παγκόσμια ιστορία δεν θα λησμονήσει εύκολα τους ασυνήθιστους αυτούς ανθρώπους, που τόσο βίαια εισέβαλαν στον 20ο αιώνα”.

Κλείνοντας αυτό το σύντομο εισαγωγικό σημείωμα δεν μπορούμε παρά να συνηγορήσουμε ότι ο Paolo Finardi ήταν ένας από “τους ασυνήθιστους αυτούς ανθρώπους”, ένας κομμουνιστής του 20ου αιώνα. Ελπίζουμε οι σελίδες που ακολουθούν να φανούν διδακτικές και χρήσιμες, για όσους και όσες, σε κάθε καιρό και κάθε τόπο, συνεχίζουν ν’ αντιστέκονται και ν’ αγωνίζονται για να γίνει και πάλι η Ουτοπία, ο κινητής της ιστορίας.

Λ.Β

Αθήνα, Αύγουστος 2018.

 

Μετάφραση από τα ιταλικά από το 16ο τεύχος του διαδικτυακού περιοδικού quieora.ink.

Οι “Παρτιζάνοι των Αθηνών” θα προβληθούν και θα παρουσιαστούν στη Ρώμη, κατά τη διάρκεια του Antifa Roma (F)Εst (13-14/10/2018) στo Κατειλημμένο Αυτοδιαχειριζόμενο Κοινωνικό Κέντρο Forte Prenestino.

Το κείμενο που ακολουθεί είναι μια σύντομη παρουσίαση του ντοκιμαντέρ “Οι Παρτιζάνοι των Αθηνών”, που δημιουργήθηκε από δύο Έλληνες συντρόφους για να διηγηθούν μερικές ανέκδοτες ιστορίες της ναζιστικής-φασιστικής κατοχής της Αθήνας, κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1940.

Ένα ντοκιμαντέρ για την υπεράσπιση και την οικοδόμηση μιας συλλογικής Μνήμης… που μιλάει για το παρελθόν αλλά και για το παρόν.

“Παρτιζάνοι των Αθηνών” [ 72 λεπτά. Ντοκιμαντέρ των Ξ. Βαρδαρού και Γ. Ξύδα ]

Σημειώσεις για την Αντίσταση και την Ιστορία, την Πόλη και τη Μνήμη

Νύχτα αποφασισμένη.
Συνοικίες γκαστρωμένες με την κοιλιά τους
βαριά από πείνα, από καημό
και από άγιο μίσος.

Γιάννης Ρίτσος

Ι.

Μια από τις πιο συνηθισμένες κοινοτοπίες λέει: την Ιστορία τη γράφουν οι νικητές. Παρόλη την κοινοτοπία της, αυτή η τόσο γοητευτική φράση κουβαλάει μέσα της μια αλήθεια που διατρέχει την ιστορία, εκείνη που μένει επικηρυγμένη και απαγορευμένη, εκείνη που είναι γραμμένη χωρίς το αρχικό γιώτα κεφαλαίο… και σημαδεύει κάθε καιρό και κάθε τόπο. Το ντοκιμαντέρ “Οι Παρτιζάνοι των Αθηνών” αποτελεί ένα από εκείνα τα κοινωνικά, πολιτισμικά -επομένως και πολιτικά- εργαλεία της διαχρονικής μάχης για την υπεράσπιση και για την οικοδόμηση της συλλογικής Μνήμης, εκείνης των αήττητων νικημένων.

Μια πολύτιμη αυτο-οργανωμένη παραγωγή που δημιουργήθηκε χωρίς θεσμικές χορηγίες, έξω από κομματικά και μιντιακά κυκλώματα. Αυτό το ντοκιμαντέρ γεννήθηκε από την ανάγκη διήγησης στο σήμερα της ιστορίας των “Παρτιζάνων των Αθηνών”, σε καιρούς όπου οι αναθεωρητισμοί κάθε είδους (της δεξιάς αλλά και της “αριστεράς”) βγαίνουν στον αφρό, μέσα σε σκοτεινούς καιρούς, όπου προελαύνουν ο πιο άγριος καπιταλισμός, ο κοινωνικός και θεσμοποιημένος ρατσισμός, ο ωμός φασισμός: καθισμένος στα κοινοβούλια και τα υπουργεία της μεταμοντέρνας Ευρώπης, τόσο στην ηγεμονική και ευημερούσα εκδοχή του Βορρά, όσο και σ’ εκείνη του περιφερειακού και χρεωμένου Νότου. Προελαύνει σε μια Ενωμένη Ευρώπη, όπου τα αντι-ιστορικά θεωρήματα των “αντιτιθέμενων εξτρεμισμών” καθίστανται σε ιδεολογία, βάζοντας -μέσα από τη “δημοκρατική καταδίκη”- στο ίδιο επίπεδο το ναζισμό με τον κομμουνισμό.

Γεννήθηκε από την ανάγκη διήγησης μιας ιστορίας στην Ελλάδα των μνημονίων, της κρίσης και της μόνιμης κατάστασης έκτακτης ανάγκης. Εδώ, όπου ακούς τα τελευταία χρόνια ηλικιωμένους να λένε, “οι Γερμανοί ξανάρχονται, αλλά αυτήν τη φορά όχι με τα τανκς αλλά με τα “προγράμματα δημοσιονομικής προσαρμογής” για τη σωτηρία των τραπεζών τους…”. Ένα ντοκιμαντέρ που μιλάει για ένα παρελθόν όπου οι λέξεις πείνα, φυλακή, μαζικοί θάνατοι και πόλεμος δεν ανήκουν μόνο στην Ιστορία και τις ιστορίες, αλλά και σ’ ένα παρελθόν που ποτέ δεν περνάει, σ’ ένα παρόν όπου ακόμα και σήμερα βαραίνουν όλες οι νικηφόρες ήττες τού χθες. Σ’ ένα παρόν όπου οι γιοι και τα εγγόνια των συνεργατών των ναζιστών-φασιστών κατακτητών, με την πολιτική στολή της “χρυσής αυγής” και όχι μόνο, βρίσκονται στα ίδια μέγαρα και τις ίδιες βίλες του κέντρου της Αθήνας και των εύπορων προαστίων της, στην πόλη όπου γεννήθηκε η “δυτική δημοκρατία”. Σ’ ένα παρόν όπου ως μοναδικός εφικτός κόσμος εμφανίζεται εκείνος της κατ’ εξοχήν υπερδύναμης, που κυβερνιέται από κάποιον κύριο Donald Trump. Για όλους αυτούς τους λόγους οι “Παρτιζάνοι των Αθήνων” μπορούν να φαντάζουν ως μια παρακινδυνευμένη πρόταση, αλλά δεν είναι…

Οι φωνές και οι μαρτυρίες, τα μάτια και τα χαμόγελα των 14 ανδρών και γυναικών στον αγώνα, των κομμουνιστών και των κομμουνιστριών, των Παρτιζάνων των Αθηνών στα χρόνια της δεκαετίας του ’40 του 20ού αιώνα που εμφανίζονται -για πρώτη και τελευταία ίσως φορά στη ζωή τους- μπροστά στον κινηματογραφικό φακό, μας δίνουν να καταλάβουμε πολλά πράγματα και πολλές κρυμμένες αλήθειες, ακόμα και για την Ελλάδα του σήμερα. Σίγουρα περισσότερες αλήθειες από εκείνες που διηγούνται οι πολιτικές και οικονομικές σελίδες στην Ουάσιγκτον, το Βερολίνο και τις Βρυξέλλες.

ΙΙ

Μια πυκνή αριστουργηματική δουλειά, τεχνικά άρτια, τεκμηριωμένη σε επίπεδο πηγών, με μια ειλικρινή διήγηση που συνοδεύεται από την πρωτότυπη μουσική των drog_A_tek. 72 λεπτά κατά τη διάρκεια των οποίων οι 14 ιστορίες γίνονται μια Ιστορία. 14 από τις πάρα πολλές ιστορίες που προέρχονται από εκείνη τη μάχη κατά τη διάρκεια της εποχής των τεράτων, από εκείνο τον πόλεμο που ο Enzo Traverso προσδιόρισε ως ευρωπαϊκό εμφύλιο πόλεμο. Ο σύντροφος Τάσος Κατσαρός, συγγραφέας δυο ερευνών για την Αντίσταση στη Θεσσαλονίκη [1], έλεγε πρόσφατα: “αγωνιζόμαστε για να κάνουμε τους ανθρώπους να θυμούνται”.

Οι φίλοι και σύντροφοι Γιάννης Ξύδας και Ξενοφώντας Βαρδαρός κάνουν ακριβώς αυτό. Δίνουν το λόγο σε μερικές από τις φωνές, μας κάνουν να δούμε μερικά από τα πάρα πολλά πολύτιμα πρόσωπα της Αντίστασης στην Αθήνα, ενάντια στο καθεστώς της ναζιστικής-φασιστικής κατοχής και ενάντια στο μαύρο μέτωπο των ντόπιων συνεργατών του (1941-’44). Όμως δεν αρκούνται σ’ αυτό: οι εικόνες τού χθες και του σήμερα τρέχουν παράλληλα, δείχνοντας τις πληγές που είναι ακόμα ανοιχτές, στα κτίρια και τις αθηναϊκές συνοικίες (Καισαριανή, Κοκκινιά, Νέα Ιωνία, Χαϊδάρι κ.α.), μιλάνε για την Πόλη και για τη Μνήμη της. Εκείνη με το αρχικό Μ κεφαλαίο. Τη Μνήμη μιας πόλης στον αγώνα. Μια Μνήμη σημαδεμένη και λαβωμένη από πολλές, πάρα πολλές, νικηφόρες ήττες.

Ξ.Β.: Είμαστε και παιδιά της πόλης. Η Αθήνα είναι ο τόπος μας. Είμαστε Αθηναίοι και έχοντας ως πολιτικά υποκείμενα ένα ενδιαφέρον για το τι συνέβη τότε, το πρώτο πράμα που θέλαμε να μάθουμε είναι το τι έγινε στον τόπο μας. Είναι γεγονός ότι για την Αντίσταση στην Αθήνα δεν υπήρχε καταγεγραμμένο κάτι σε εικόνα. Επίσης, έπαιξε ρόλο και η ανάγκη μας να εκφραστούμε πολιτικά και σε σχέση με ό,τι μας ενδιαφέρει. Δεν είναι ένα ντοκιμαντέρ που έγινε κατά παραγγελία. Ήταν κάτι που μας ενδιαφέρει, το οποίο το κάναμε ντοκιμαντέρ.

Γ.Ξ.: Την αγαπάμε την Αθήνα, οι δρόμοι μάς θυμίζουν κάτι. Όπως εδώ στα Εξάρχεια είναι το μνημείο του Καλτεζά [δολοφονημένου από την αστυνομία κατά τη διάρκεια συγκρούσεων στις 17 Νοέμβρη 1985] ή το μνημείο που σκοτώθηκε ο Γρηγορόπουλος [δολοφονημένου από την αστυνομία στις 6 Δεκέμβρη 2008]. Τα κτίρια κάτι μας λένε. Μπορεί να είναι πυροβολημένα, μπορεί να έχουν σφαίρες.[2]

Ένας από τους εξεγερμένους του Μάη του ’68, ο Mustafa Kajati, έγραφε: η εξουσία δεν δημιουργεί τίποτα, μόνο επαναφομοιώνει. Οι λέξεις που δημιούργησαν μέχρι χτες την επαναστατική κριτική είναι σαν τα όπλα που άφησαν οι παρτιζάνοι στα πεδία των μαχών, που περνούν στα χέρια της αντεπανάστασης, όπως οι αιχμάλωτοι πολέμου, υποτάσσονται στο καθεστώς των καταναγκαστικών έργων. Από τη στιγμή που απομακρύνεται η πρακτική αυτή θεώρηση, τότε αρχίζουν να δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για την επαναφομοίωση της επαναστατικής θεωρίας από την πλευρά του συστήματος.

Σε αυτή την επίπονη και μακρόχρονη διαδικασία, σ’ αυτές τις υπάρχουσες συνθήκες, ο Γιάννης και ο Ξενοφώντας και, μέσω αυτών, οι Παρτιζάνοι και οι Παρτιζάνες των Αθηνών δεν προσποιούνται, δεν πλασάρουν μια ακαδημαϊκή “αντικειμενικότητα” που καταλήγει πάντοτε να μιλάει τη γλώσσα της κατεστημένης εξουσίας. Όχι. Παίρνουν θέση, καθαρή και ξάστερη: συντάσσονται με την πλευρά των αήττητων νικημένων, από την πλευρά εκείνων που έχουν πραγματικό συμφέρον και ανάγκη να μπλοκάρουν αυτήν τη διαρκή διαδικασία επαναφομοίωσης και λήθης.

ΙΙΙ

[…] Γιατί χωρίς τα συσσίτια των Λαϊκών Επιτροπών και της Εθνικής Αλληλεγγύης κατά τη διάρκεια του λιμού το ’41-’42, ο λαός της Αθήνας όχι μόνο δεν θα είχε επιβιώσει, αλλά δεν θα είχε αρχίσει να οργανώνει την Αντίσταση στη βία του κατακτητή. Χωρίς την κατάκτηση των δρόμων της Αθήνας -φαινόμενο πρωτοφανές για τα ευρωπαϊκά δεδομένα- που ξεκίνησε από τα τέλη του ’42 με μαζικές αιματηρές διαδηλώσεις με δεκάδες νεκρούς, τις κινητοποιήσεις ενάντια στην πολιτική επιστράτευση, τις πορείες διαμαρτυρίας για την εκτέλεση των 106 κομμουνιστών στο Κούρνοβο από τα ιταλικά και γερμανικά στρατεύματα και αργότερα με αφορμή την απειλούμενη επέκταση της βουλγαρικής ζώνης κατοχής στην Κεντρική Μακεδονία, δεν θα μπορούσε να αρχίσει ο ένοπλος αγώνας του λαού της Αθήνας. Γιατί μέσα από αυτούς τους μαζικούς αγώνες του ΕΑΜ, με κινητήρια δύναμη το ΚΚΕ, άρχισαν να ξεπηδούν οι χιλιάδες επονίτες και επονίτισες, οι αγωνιστές και οι αγωνίστριες που θα στελέχωναν αργότερα έναν ηρωικό παρτιζάνικο στρατό. Μέσα σε αυτές τις πολιτικές και κοινωνικές διεργασίες εμφανίστηκαν οι πρώτες ομάδες περιφρούρησης που θα στελέχωναν αργότερα την ΟΠΛΑ, την πολιτοφυλακή του Αγώνα […] [3]

Αυτή είναι η χρονολογική αλληλουχία που διατρέχει όλη τη διήγηση του ντοκιμαντέρ, μέσα από τις γεμάτες περηφάνια και συγκίνηση μαρτυρίες των 14 πρωταγωνιστών και πρωταγωνιστριών. Οι βιογραφικές -και όχι μόνο- διηγήσεις τους συνδέονται με το ιδιαίτερο περιβάλλον κάθε συνοικίας, σκιαγραφώντας συνολικά το πλαίσιο της καθημερινότητας σ’ ολόκληρη την πόλη της Αθήνας, κατά τη διάρκεια μιας μαύρης περιόδου, στη μακρά και αιματοβαμμένη ιστορία της. 14 ιστορίες από την Ιστορία, η οποία μέσα από εκείνο το αόρατο, υπόγειο -αλλά ποτέ κομμένο- κόκκινο νήμα, φτάνει μέχρι τους καιρούς μας, στη δική μας εποχή των τεράτων.

ΙV

Οι 14 Παρτιζάνοι και Παρτιζάνες των Αθηνών είναι οι Βαλιμίτης Δήμητρης, Βοσκοπούλου-Κουβά Μαρία, Ντερμιτζόγλου Βαγγέλης, Ζαμάνος Στέλιος, Ζαχαρίας Μάνος, Κατιμερτζής Γιώργος, Μαραγκουδάκης Κώστας, Μπαλάνος Νίκος, Νικηφοράκης Ζάχος, Νικολάου Έλλη, Παπαδημητρίου Γιώργος, Πετροπούλου Ζωή, Σφακιανάκης Νίκος, Σαβατιανού Ελένη.

Δυστυχώς μερικοί και μερικές μάς άφησαν πριν προλάβουν να δουν τις ιστορίες τους, την Ιστορία μας, στη μεγάλη οθόνη…

V

Αυτό το κείμενο θα μπορούσε να ολοκληρωθεί εδώ. Αλλά αφού δομήθηκε και γράφτηκε στα ιταλικά, δεν θα μπορούσε παρά να αφιερωθεί στον Antonio Pellegrino, λιποτάκτη του κατοχικού στρατού της φαισιστικής Ιταλίας, ο οποίος -μέσα από την παρανομία- πέρασε στις γραμμές του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ. Μερικούς μήνες πριν από την Απελευθέρωση της Αθήνας, τουφεκίστηκε μαζί με 21 Έλληνες αντιφασίστες κατά τη διάρκεια του μπλόκου, στις 15 Μάρτη του 1944, σε μια από τις κόκκινες αθηναϊκές συνοικίες (Καλογρέζα). Τον ίδιο δρόμο πήραν και δεκάδες Ιταλοί, Γερμανοί, Αυστριακοί που αφού βρέθηκαν να υπηρετούν ως στρατιώτες της κατοχής επέλεξαν να πάρουν θέση και να μην “κάνουν το καθήκον τους”, να κοιτάξουν το τέρας στα μάτια, να παλέψουν, ακόμα και να πέσουν στο πλευρό των αήττητων νικημένων της Ιστορίας. Στο πλευρό εκείνων που, ενάντια στη ναζιστική-φασιστική κατοχή, την τυραννία, την πείνα, την εξαθλίωση, τη φυλακή, τα βασανιστήρια, τις συνοπτικές εκτελέσεις και το θάνατο της δεκαετίας του 1940 στην Αθήνα, πάλεψαν για λεύτερη πατρίδα και πανανθρώπινη τη λευτεριά, για έναν κόσμο στο μπόι των ονείρων και των ανθρώπων.

L77
Αθήνα, καλοκαίρι 2018

[1] “Οι αντάρτες δεν προσκυνούν (μάχες του ΕΛΑΣ και της ΟΠΛΑ στην κατεχόμενη Θεσσαλονίκη)” και “Μια απόφαση μάχομαι μέχρι το τέλος. Θεσσαλονίκη 1946-47.” Κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Διάδοση
[2] Απόσπασμα από το “Οι Παρτιζάνοι των Αθηνών Έβγαιναν από το Σπίτι και Έβλεπαν Παντού Πτώματα”. Μια κουβέντα με τον Γιάννη Ξύδα και τον Ξενοφώντα Βαρδαρό για το ντοκιμαντέρ Παρτιζάνοι των Αθηνών. Κείμενο των Τάσου Θεοφίλου και Άννας Νίνη για το vice.com.
[3] Απόσπασμα από το “Οι Παρτιζάνοι των Αθηνών: ένα ντοκιμαντέρ κάλεσμα σε αγώνα” που δημοσιεύθηκε στο δεύτερο τεύχος της εφημερίδας Έφοδος στον Ουρανό και στην αφίσα για την προβολή-παρουσίαση των Παρτιζάνων των Αθηνών στο Πολυτεχνείο (27/6/18), που συνδιοργανώθηκε από την Ταξική Αντεπίθεση (Ομάδα Αναρχικών και Κομμουνιστών) και Συντρόφους-Συντρόφισσες.